‘Je kiest er niet voor om uitgekotst te worden door de maatschappij’
Een goede baan en toch dakloos raken. Het overkwam Dirk Brand. En hij is niet de enige. Alleen al in Noord-Holland steeg het aantal dak- en thuislozen de laatste jaren tot recordhoogte. En dat aantal zal alleen maar toenemen. “Voor veel mensen die nu al op het randje leven is de huidige energiecrisis het laatste zetje”, zegt Tim de Haas van GGD Hollands Noorden, de instantie die mensen helpt die hulp van anderen niet kunnen of willen accepteren.
Door: Myrke van der Does
Het aantal dak- en thuislozen steeg de laatste jaren tot recordhoogte
De GGD voert voor gemeenten onder meer de taken uit die vallen binnen de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ). In het kort komt dit neer op hulp bieden aan personen die hier niet zelf om vragen. “Het gaat dan meestal om langdurende en ingewikkelde problematiek. Vaak zijn mensen verslaafd, soms dakloos en hebben een psychiatrische achtergrond”, vertelt Irma Haubrich, medewerker OGGZ bij GGD Hollands Noorden, ook wel bekend als Meldpunt Vangnet & Advies. “Er is dan overlast of er ontstaat een gevaarlijke situatie, maar het kan ook dat buren of familieleden zich zorgen maken. Wij proberen dan in contact te komen met de persoon in kwestie om te kijken of en hoe we kunnen helpen. Ons doel is om toe te leiden naar passende zorg. Meestal zijn we een paar maanden in beeld en dan neemt een andere organisatie de regie over. Heel soms zijn er uitzonderingen en begeleiden we iemand voor een langere periode.”
Gestolen sinaasappels
Iemand die bij Vangnet & Advies in beeld komt heeft vaak al een heel traject achter de rug. Het zijn de mensen die de maatschappij bestempelt als lastig of gevaarlijk. Ze leven vaak geïsoleerd en wantrouwen het systeem, waardoor ze geen hulp accepteren, laat staan vragen.
Maar niet altijd is problematiek zichtbaar aan de buitenkant. Zoals bij Dirk Brand. Hij had het in de ogen van veel mensen helemaal voor elkaar: een goede baan, een fijn huis en een mooie auto. Tot zijn vriendin overleed en hij daardoor in een negatieve spiraal terechtkwam. Tien jaar lang droeg hij de zorg voor zijn partner en plotseling stopte dat. “Los van het feit dat ik haar natuurlijk enorm miste, viel ik daardoor ook in een gat”, zegt hij zacht. Zijn bankrekening verdampte en uiteindelijk belandde hij op straat. “Feitelijk was ik een dakloze met een huis. Ik had alles van waarde verkocht en sliep op de grond in mijn woning.” Het keerpunt kwam toen Dirk werd betrapt op het stelen van een net sinaasappelen. “Kun je nagaan hoe sterk je overlevingsinstinct is”, zegt hij. “Mijn lijf schreeuwde om vitamines, maar ik had geen cent te makken. Toen ben ik naar de supermarkt gegaan en heb ze gewoon meegenomen.” De politie had al snel door dat ze niet te maken hadden met een doorgewinterde crimineel maar dat er meer aan de hand was. “Dus belden ze mij”, vertelt Tim. “We waren al eerder bij Dirk langs geweest, nadat we een melding van zijn buren hadden gekregen. Hij weigerde toen open te doen. Overal hingen briefjes met de tekst: ‘Kom niet aan de deur’.”
“Ik had mijn trots en wilde mijn problemen zelf oplossen”, zegt Dirk. “Ik had mijn hele leven alles zelf geregeld, dus nu moest dat ook lukken, vond ik. Maar ik was zo vastgelopen dat dat niet meer ging. De gevangenis is mijn redding geweest. Dat was rock bottom. Op dat moment realiseerde ik me: er moet nu iets gebeuren, anders overleef ik dit niet. Ik ben de dienstdoende politieagent nog altijd dankbaar dat hij Tim gebeld heeft.”
Het eerste wat Tim deed was Dirk meenemen naar ActiefTalent voor een goede maaltijd. ActiefTalent – nu Reakt – helpt mensen met psychische problemen of een verslavingsachtergrond. Vervolgens klopte hij aan bij de straatpastor in Hoorn. “Ik kreeg dertig euro om boodschappen van te doen. Je wil niet weten wat dat voor me betekende.” Het lukte Tim om voor Dirk een bed bij het Leger des Heils te bemachtigen. “Die zeven weken in de nachtopvang waren vreselijk”, zegt Dirk. “Bijna iedereen daar is onder invloed en je moet zelfs je gebit vasthouden, want ze stelen alles onder je vandaan.” Uiteindelijk kreeg Dirk een kamer toegewezen en mocht hij er gaan werken in de binnentuin, als dagbesteding. “Daar was ik natuurlijk heel blij mee, maar tegelijkertijd dacht ik: waar ben ik mee bezig? Ik had een goede opleiding en nu stond ik onkruid te wieden. Ik ben naar de leiding gestapt om te vragen wat ik moest doen om hún beroep te kunnen uitoefenen. Want dat leek me een ontzettend mooi vak. Ik heb alles op alles gezet om me om te scholen en uit de misère te komen.”
Van hulpvrager naar hulpverlener
Het verhaal van Dirk is weliswaar uitzonderlijk, maar tegelijkertijd een goed voorbeeld van waar de aanpak van Vangnet & Advies toe kan leiden. Dirk ging studeren, eerst mbo en later hbo, en werkt nu bij de nachtopvang van het Leger des Heils in Zaandam. Daarmee is de cirkel rond: Dirk kwam als dakloze en werkt nu als begeleider van daklozen. Hij hertrouwde en woont nu met zijn vrouw in een fijne eengezinswoning. Tim: "Ik ben blij dat wij Dirk hebben kunnen helpen, maar we kunnen het niet alleen. De politie was hierin een goede partner omdat die ons belde. Reakt en de Stichting Hulpverlening vanuit de Westfriese Kerken omdat zij eerste hulp boden zonder al te veel te vragen. En Het Leger des Heils die de casus van ons overnam. Maar uiteindelijk waren het Dirks eigen daadkracht en doorzettingsvermogen die hem uit de put hielpen.” Door zijn eigen ervaring kan hij nu veel betekenen voor anderen. Hij weet precies waar mensen doorheen gaan en tegenaanlopen. Dirk: "Soms is dat lastig door de regelgeving. Maar ik kan ze wel laten zien dat je veel kunt bereiken als je iets echt wilt.”
Liever helpen dan stutten
Overigens merken ze bij Vangnet & Advies dat niet alleen steeds meer burgers het lastig hebben door de stijgende energieprijzen en inflatie, maar dat ook (zorg)partners gebukt gaan onder financiële (en organisatorische) druk. Tim: "Problemen blijven vaak lang verborgen, maar uiteindelijk leidt dit tot onhoudbare situaties voor buren en wijkbewoners. Het geeft onrust, mensen gaan klagen bij bestuurders en dan worden wij weer ingezet om de kwestie te regelen. Maar eigenlijk moeten we met zijn allen veel eerder proberen te helpen, op het moment dat de boel nog te redden is. Dat is veel makkelijker dan proberen te stutten in een vrijwel uitzichtloze situatie.”