Varen naar de overtoom!
We weten: van bovenaf gezien is West-Friesland een lappendeken van grote en kleine polders, omringd door dijken en ringvaarten. Tot een kleine eeuw geleden ging zo goed als alle personen- en vrachtvervoer over sloten, kanalen, waterlopen en ringvaarten.
Verharde wegen waren onbekend en houten schuiten waren gemakkelijk gemaakt. Om per schuitje van A naar B te komen waren er sluizen en overhalen in en over een dijk aangebracht.
In vroeger tijden werden bij voorkeur overhalen gebouwd, omdat het kerend vermogen van de dijk dan niet werd aangetast en de schuitjes klein en licht waren. Iedereen kent nog wel het kinderrijmpje ‘Schuitje varen, theetje drinken – varen naar de overtoom – drinken zoete melk met room’, maar wat is een overtoom of overhaal eigenlijk..?
Een overtoom of overhaal bestaat uit een dikke houten as, aangedreven door een groot wiel, die op het hoogste punt van de dijk staat. Om de constructie is een lijn bevestigd, die het schuitje over de dijk trekt. In West-Friesland zijn er veel overhalen geweest, tot wel vijftig stuks.
Vooral de overhalen over de Omringdijk waren vaak heel oud. Deze stonden bijvoorbeeld ter hoogte van Enkhuizen, Broekerhaven, Hoorn, Rustenburg en Avenhorn. Daarnaast waren er ook de overhaal van Jan Boyes in de noordwesthoek van de Schermer en de fraai gelegen overhaal van Franges, direct benoorden de stad Alkmaar.
Gerard Sijm schreef voor Oud Alkmaar een artikel over overhalen ofwel overtomen. Wij hebben het artikel nu vertaald in een aantal columns. Oud Alkmaar ook ontvangen?
Word lid van de HVA via onze website.