Liefde in tijden van oorlog (1)
Hoe een 'Poelukker' een Russin ontmoet in Duitsland
Een Poeldijkse tuinderszoon en een Russische dochter van een schoenmaker. Het is een opmerkelijk paar, maar doordat beiden tewerk worden gesteld tijdens de oorlog, leren ze elkaar kennen. Na de oorlog komt Tony Sokolenko met Koos van der Loos mee naar Poeldijk, maar hij weet op dat moment nog niet dat zij een geheim bij zich draagt. Dit keer deel 1.
Door Rolf van Koppen
Koos van der Loos, geboren in 1923, woonde op de Vredebestlaan 14 (nu Casembrootlaan 17) en kwam uit een gezin van 12 kinderen. Hij was nummer 9 en werkte bij zijn vader, die 13 druivenserres had. Toen hij 20 jaar was werd hij opgeroepen om in Duitsland te werk gesteld te worden. Zijn broer Arie dook onder maar Koos ging de trein op naar Grebenstein, even ten noorden van Kassel. Daar aangekomen kwam hij bij een boer terecht die zijn enige zoon naar het front had moeten sturen. Die kon de hulp van een Nederlandse tuinderszoon goed gebruiken.
De boer, Albert Schleiffer, had circa 120 hectare land met graan en suiker. Zelf liep hij mank omdat hij vroeger polio had gehad. Met paard en wagen gingen ze het graan wegbrengen en Koos mocht mee op de bok. Het paard stopte automatisch bij het eerste café. 'Het paard is moe, dus wij gaan maar wat drinken binnen', zei de boer dan. Koos trof het bij deze boer en had een redelijk goed leven. De boerin was minder vriendelijk, daar moest hij voor oppassen.
Tony
Tony Sokolenko (haar schuilnaam) heette in werkelijkheid Warwara Nesmatshnaja (1924) en was geboren in gehucht Belaya. Dat ligt circa 170 km noordelijk van Charkov, net boven de grens van de Oekraïne (toen nog Sovjet-Unie). Hun gezin uit bestond uit 4 kinderen, Tony was de oudste.
Haar vader was schoenmaker. In april 1942 was hun dorp bezet door de Duitsers. Ze kregen te horen dat er 200 inwoners te werk gesteld moesten worden. Het maakte niet uit of het jongens of meisjes waren. Als er te weinig vrijwilligers zouden zijn, dan werden die van deur tot deur opgehaald. Tony werd door haar vader gesommeerd om als oudste - ze was 17 jaar - mee te gaan.
Tony zat met meerdere dorpsgenoten in de trein naar Duitsland. Samen met een andere jonge vrouw bedacht ze een ontsnappingsplan. Toen de trein stopte in de buurt van Winterberg namen ze de benen en liepen zover zij konden het platteland op. Uitgeput klopten ze bij een boer aan. Ze werden binnengelaten, maar de boer vertrouwde het niet en waarschuwde de politie. Deze haalden de twee op en vervolgens werden ze te werk gesteld in een meubelfabriek in Winterberg.
Tony bouwde een goede band op met een bewaakster, die haar wel eens wat extra toestopte. Deze vrouw kende een boer die hulp nodig had om koeien te melken. Tony werd ingeseind en stak gelijk haar hand omhoog, ondanks dat ze nog nooit een koe had gemolken. Ze wilde weg en het platteland op. Ze kwam terecht bij de familie Smacke, die kennissen waren van boer Schleiffer waar Koos werkte. Koos bracht af en toe meel naar boer Smacke waar hij Tony ontmoette en langzaamaan sloeg de vonk over. Aan Koos vertelde zij dat zij uit de Oekraïne kwam in plaats van Rusland; daar had zij een hekel aan.
Doodstraf
Als Koos en Tony ’s-Avonds uit gingen gaf Koos het afscheid nemen alleen kusjes. Tony kreeg van andere vrouwen te horen dat hij dan geen echte man was. De Polen waren echte mannen want die wilde gelijk seks. Koos moest er om lachen en vertelde dat zoiets bij hun thuis anders ging.
Toch was de liefde groot en besloten samen ze verder te gaan. 's Avonds maakten ze wandelingen. Gevaarlijk, want dit was verboden. Toen ze een groep SS'ers aan hoorde komen zei Koos 'De groeten, anders zijn we de sigaar!' Russen mochten niet omgaan met 'Ariërs'. Daar stond de doodstraf op. Tony stribbelde tegen, Koos drong sterk aan en uiteindelijk gaven ze netjes de Hitler's groet bij het passeren. Dat heeft waarschijnlijk hun leven gered.
Heeft u ook een familiegeschiedenis die het waard is om te vertellen? Mail dan naar Piet van der Valk op pamvdvalk@gmail.com.
