Annemiek Lely en haar vader Johan overhandigen de koffer van Tom Navis aan de directie van verzetsmuseum Het Oranjehotel.
Annemiek Lely en haar vader Johan overhandigen de koffer van Tom Navis aan de directie van verzetsmuseum Het Oranjehotel. (Foto: Marc Tangel)

Annemiek Lely maakt van straatnaam weer een mens

DEN HAAG – Op haar negenentwintigste komt Annemiek Lely er achter dat haar oudoom, de verzetsstrijder Tom Navis, zelf niet ouder dan dertig geworden is. Ze duikt in haar familiegeschiedenis, met als resultaat een levendig boek dat de mens laat zien achter een straatnaam in Leidschenveen.

Marc Tangel

Negen jaar geleden solliciteerde Annemiek Lely naar een stageplek bij het project Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet in Amsterdam, dat in de eerste dagen van mei huizen voor publiek open stelt waar ooit Joodse mensen of verzetslieden woonden. Ze bleef er vier jaar werken. In die tijd sprak ze overlevenden en nabestaanden van de oorlog en ze bezocht vele archieven om levensverhalen te reconstrueren. Op de achtergrond was haar oudoom Tom altijd in haar gedachten. Tom Navis was de broer van haar oma, maar geniet in Den Haag enige bekendheid als straatnaamgever in de wijk Leidschenveen. “Al voor mijn oma’s overlijden vertelde mijn vader dat er een koffertje bij oma op zolder stond”, begint Annemiek. “Hij wist niet precies wat er in zat, maar vermoedde dat het Toms nalatenschap betrof”. Lange tijd liet de schrijfster deze informatie voor wat het was, tot ze eind april 2020 wordt geconfronteerd met een lege agenda, vanwege de eerste coronamaatregelen. Ze besluit in haar familiegeschiedenis te duiken. “Als er één ding is dat Annemiek goed kan, dan is het graven”, merkt huisvriend Benno Hoogveld tijdens de boekpresentatie in verzetsmuseum Het Oranjehotel op. “Alles uitpluizen, tot op de bodem uitzoeken en funderen met bewijs. Dit boek is ontstaan, omdat Annemiek wilde weten wie haar oom is. Wat het extra speciaal maakt, is dat het geschreven is in de coronaperiode, waardoor de oorlogstijd, maar ook de coronaperiode heel mooi tegenover elkaar worden gezet”.

In haar boek ‘Het Koffertje Van Oom Tom’ neemt Lely de lezer stap voor stap mee in haar zoektocht naar de vragen wie Tom Navis was en wat zijn beweegredenen waren om in het verzet te gaan tegen de nazi’s. Haar onderzoek start in het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers te Doetinchem, waar de inhoud van het koffertje na het overlijden van haar oma naartoe is gegaan. In Den Haag bezoekt ze onder andere Prinsegracht 53, de plek waar haar oudoom zijn jeugd doorbracht, maar ook het Oranjehotel, de plek waar Tom Navis na zijn arrestatie in augustus 1942 terecht kwam. “Met dit boek over de geschiedenis van Tom Navis heeft Annemiek een kleurrijk en toch ook heel verdrietig verhaal toegevoegd aan het brede pallet van lotgevallen dat hier in dit museum wordt herinnerd”, zegt historicus Bas van Benda-Beckmann bij de presentatie. “Dit is een hele mooi bijdrage aan de geschiedenis van de bezetting, verzet en vervolging, waarvan het zo belangrijk is dat we die blijven vertellen”.

Terwijl Lely in haar boek stukje bij beetje het leven van haar oudoom reconstrueert, wordt ze in de huidige tijd geconfronteerd met verzet rond de coronamaatregelen. Het boek is dan ook meer geworden dan het levensverhaal van Tom Navis, Lely buigt zich ook over het concept van verzet in het algemeen. Ter aanvulling op dit boek is daarom de podcast ‘In Verzet’ gemaakt, waarin Lely met diverse experts in gesprek gaat om de term ‘verzet’ verder uit te diepen.

Ook heeft de schrijfster nog een cadeautje voor Het Oranjehotel. “Na het overlijden van mijn oma is Toms koffer naar Westerbork gebracht”, vertelt Annemiek. “Voor mij voelde dat niet goed. Mijn oudoom heeft namelijk nooit in Westerbork gezeten, maar hier in het Oranjehotel is hij wel geweest. Ook heeft hij altijd in Den Haag gewoond, dus daarom voelt het beter dat het koffertje hier in de collectie komt”.

'Het Koffertje Van Oom Tom', het debuut van Annemiek Lely, is vanaf deze week verkrijgbaar in diverse Haagse boekhandels.