Coalitievorming gemeente Waterland
Er is mij gevraagd onderzoek te doen naar de mogelijkheden van een meerderheidscoalitie voor de gemeente Waterland voor de periode 2022 - 2026. Het zou gaan om een coalitie van 3, maximaal 4 partijen waaronder WaterlandNatuurlijk.
Op basis van gesprekken met alle partijen kwam ik tot de conclusie gekomen dat een coalitie bestaande uit de fracties van WaterlandNatuurlijk, GroenLinks, PvdA en VVD het meest kansrijk is. Dit staat in de tussenrapportage van 2 juni. Daarvoor heb ik ook andere combinaties onderzocht en besproken. WaterlandNatuurlijk en de VVD gaven bij het eerste gesprek al aan samen deel uit te willen maken van een nieuw te vormen coalitie.
Vierpartijencoalitie
Bij andere partijen ontstond hierdoor de wens van een vierpartijencoalitie om zo een goede balans te vinden. Het doorbreken van de huidige coalitie-oppositielijn vinden allen belangrijk. Een vierpartijencoalitie waarin de huidige oppositie en twee partijen van de huidige coalitie zitten, bevordert dit.
PvdA en GroenLinks voelen zich hierbij verbonden om gezamenlijk mede-bestuursverantwoordelijkheid te dragen. Een eerdere poging van PvdA en D66 samen is zoals bekend mislukt. Hier zag ik geen draagvlak voor een hernieuwde onderhandelingsronde.
Onvoldoende steun
Een coalitie met WaterlandNatuurlijk, VVD, GroenLinks en CDA of WaterlandNatuurlijk, VVD, PvdA en CDA bleek niet voor de hand te liggen en kon, gezien de voorkeur van PvdA en GroenLinks om met elkaar de onderhandelingen in te gaan, op basis van programmatische standpunten op onvoldoende steun rekenen. Het CDA had bovendien een sterke voorkeur voor een coalitie waar WaterlandNatuurlijk en VVD niet samen deel van zouden uitmaken, maar voor een coalitie met WaterlandNatuurlijk en 1 of 2 andere partijen en vervolgens CDA.
Verdiepende verkenning
Op basis van de verkenning heb ik WaterlandNatuurlijk, GroenLinks, PvdA en VVD uitgenodigd voor een verdiepende verkenning. Van alle partijen waren steeds twee vertegenwoordigers aanwezig. De ondersteuning vond plaats vanuit de griffie. De gesprekken waren zeer inhoudelijk en niet altijd eenvoudig. Tegelijkertijd was er het besef van verantwoordelijkheid voor het vormen van een bestuur dat recht doet aan de uitslag van de verkiezingen in maart 2022.
Onderhandelaars waren zich bewust van het feit dat er een nieuwe werkelijkheid is ontstaan op basis van die verkiezingsuitslag. Zoals hiervoor aangegeven waren de coalitie-oppositierollen in zekere zin ingesleten. Met de onderhandelingen werd daarom niet alleen een start gemaakt met de zoektocht naar nieuwe bestuurlijke verhoudingen, maar ook naar herijking van persoonlijke verhoudingen. Ondanks de soms pittige gesprekken ervoer ik de wil, bij alle gesprekspartners, om verschillen te onderkennen en te overbruggen.
Concessies
Alle vier de partijen deden concessies om elkaar tegemoet te komen. Zij hebben hierbij hun eigen programma bewaakt en er was alleen bereidheid om te 'bewegen' in het belang van Waterland. Dit belang is gedefinieerd als een programma dat recht doet aan de verkiezingsuitslag.
Lastige punten zijn de milieustraat en de windmolens. Over beide zaken is overeenstemming bereikt. In het geval van de mogelijke plaatsing van windmolens houden partijen vast aan de eigen opvatting en is gekozen voor een vrije kwestie in de gemeenteraad. Ten aanzien van de milieustraat worden, mede op basis van een op 11 november 2021 door de raad aangenomen motie, voorbereidingen getroffen en wordt een haalbaarheidsonderzoek gestart. Dit laatste zal bepalend zijn.
Overige zaken zijn diepgaand besproken. Met name over de gewenste verandering van de bestuurscultuur. Minder dichtgetimmerde afspraken en meer ruimte voor debat in de raad. Dit biedt meer ruimte het eigen partijgeluid te ventileren en kan de verhoudingen tussen oppositie en coalitie ten goede komen.
Yvonne Gras