Bloemen bij het monument voor Willem Kraan.
Bloemen bij het monument voor Willem Kraan. (Foto: aangeleverd)

Herdenkingsmoment bij lokaal monument Willem Kraan

Algemeen

NIEUW-WEST - Terwijl de stad zich voorbereidde op de grote herdenking bij de Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein, verzamelde vrijdag 25 februari een klein gezelschap rond het middaguur op de hoek van de Willem Kraanstraat en de Burgemeester De Vlugtlaan bij De antifascist. Het monument voor straatnaamgever Willem Kraan werd zo lokaal hét middelpunt voor de herdenking van de Februaristaking, dit jaar 81 geleden.

Shirley Brandeis

Het was de grootste opstand tegen de anti-Joodse maatregelen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Vanuit de Communistische Partij werd opgeroepen het werk neer te leggen. ‘Staakt! Staakt! Staakt!’ riep het later beroemd geworden pamflet op. En velen staakten. Jaarlijks wordt dit grote protest, dat leidde tot vele arrestaties en ook executies, groots herdacht bij het monument de Dokwerker nabij de Portugees-Israëlische synagoge in het centrum. Bij het monument voor stratenmaker Willem Kraan, een van de initiatiefnemers van de Februaristaking, bleef het na de plechtige onthulling in 1966 (in bijzijn van de weduwe en dochter van Kraan) al die jaren stil.

Sierplein

Waarom herdenken we niet hier, vroegen enkele leden van het 4 en 5 mei comité in Nieuw-West zich vorig jaar af. En zo verzamelde zich rond het monument naast de bloemenstal dit jaar wederom een klein gezelschap van comitéleden, waaronder Hélène de Bruine en Pim Ligtvoet. De Bruine: “De monumenten op het Sierplein en aan de Haarlemmerweg, waar Pim en ik met ons comité jaarlijks op 4 mei een herdenking organiseren, zijn vrij bekend. Maar Nieuw-West kent meer monumenten en plekken die ons aan de oorlog herinneren.” Jammer vindt De Bruine het dat het beeld van kunstenaar Leo Braat (een hol, stoer mannenhoofd op een sokkel) geen prominente plaats heeft gekregen in Slotermeer. “Weliswaar bij de straat waar zijn naam aan is gegeven, maar dat is ook al niet echt een hotspot.”

Monument

De Willem Kraanstraat is gelegen tussen de Jan de Jonghkade (genoemd naar de verzetsstrijder die pal na de oorlog omkwam bij een aanslag) en de Burgemeester De Vlugtlaan. Vlak bij Plein ‘40-’45, het op een-na-grootste herdenkingsplein van de stad. En in de Verzetsheldenbuurt, dat dan weer wel. De Bruine: “Het monument is een beetje weggestopt. Je loopt er zo voorbij. Terwijl als je het eenmaal hebt gezien, je het niet meer kunt ontlopen.” Ze hoopt dat een basisschool in de buurt het monument adopteert en het verhaal van Kraan en collega’s, onder andere door een jaarlijkse herdenking, door zal geven.

Gevangensschap

Ook dagelijks bestuurders Ronald Mauer en Emre Ünver waren vrijdag aanwezig bij de plaatselijke herdenking. “Goed dat niet alleen in het centrum, maar ook in andere buurten aandacht voor de Februaristaking is,” vindt Mauer. “Omdat Amsterdammers uit de hele stad hebben gestaakt, en ook slachtoffer van de represailles zijn geworden.” Kraan werd in november 1941 opgepakt vanwege zijn betrokkenheid met de staking. Na een jaar gevangenschap werd hij samen met tweeëndertig anderen in november 1942 op vliegveld Soesterberg door de nazi’s gefusilleerd. De Bruine las tijdens de herdenking voor uit een brief die Kraan tijdens zijn gevangenschap schreef. Ligtvoet, die al diverse boeken over de oorlogsperiode heeft geschreven, vertelde aan het gezelschap over het beeld en de plek. Hoe het gemeentebestuur in 1966 niet toestond dat het beeld werd onthuld op dezelfde dag als de herdenking bij de Dokwerker. Dat het daarom op 26 februari werd onthuld, vijfentwintig jaar en een dag na de beroemde staking. Dat het beeld van oorsprong ‘de onbekende soldaat’ heette en in 1936 was vervaardigd voor de tentoonstelling tegen de Olympische Spelen in Berlijn. Dat na herstructurering van de straat in de jaren negentig het beeld, dat eerder in een plantsoentje stond, schoongemaakt en wel aan het begin van de straat werd geplaatst. Ligtvoet: “Misschien wel omdat Willem Kraan stratenmaker was, ligt er sindsdien een mooi klinkervloertje omheen.”

Feestdagen

Of zijn vrouw de feestdagen zo plezierig mogelijk wilde doorbrengen met hun dochtertje, vroeg Kraan in een brief vanuit de gevangenis. De Bruine las het vrijdag voor en even was het stil in de Verzetsheldenbuurt. En de hartelijke groeten aan de familieleden en kennissen, schreef Kraan afsluitend. Met duizenden zoentjes toe.