Raoul Wallenberg: hoe één man het verschil kan maken
Alphen aan den Rijn – Vandaag, woensdag 4 mei, staan we stil bij de oorlogsslachtoffers die zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en worden er ook kransen gelegd bij het Joods Monument aan de Laan der Continenten. Bij dit monument worden de Joodse medeburgers herdacht die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd.
Marieke Roggeveen
Tijdens de herdenking in 2018 hield Jeroen Bol een indrukwekkende toespraak over Raoul Wallenberg, de Zweedse oorlogsheld die tijdens de Tweede Wereldoorlog tussen de 20.000 en 100.000 Hongaarse Joden heeft gered.
Jeroen Bol is voorzitter en medeoprichter van de Jules Isaac Stichting. Deze stichting dankt haar naam aan de Joodse historicus Jules Isaac (1877-1963) die zich na de Tweede Wereldoorlog sterk maakte voor het verbeteren van de relatie tussen Joden en christenen.
Raoul Wallenberg
“Toen ik in 2018 het verzoek kreeg om op 4 mei een toespraak te houden bij het Joods Monument, kwam ik al vrij snel uit bij Raoul Wallenberg”, begint Jeroen Bol te vertellen.
Dag en nacht is hij in touw om te redden wie hij kan
“Het Joods Monument ligt vlakbij het plein dat naar hem is vernoemd. Het is zo bijzonder wat hij heeft gedaan. Zijn verhaal heel in het kort: in juni 1944 wordt diplomaat en zakenman Raoul Wallenberg benoemd tot gezantschapssecretaris van de Zweedse diplomatieke missie in Boedapest, met als speciale opdracht: het redden van zoveel mogelijk Joden voordat het te laat is. Als Wallenberg in Hongarije aankomt, zijn 400.000 mensen al gedeporteerd, zo’n tweederde van het totaal aantal joden in het land."
"Wallenberg heeft een groot organisatietalent en maakt ook slim gebruik van zijn positie als diplomaat en de Zweedse neutrale status. Samen met zijn staf, ruim 330 medewerkers, koopt hij grote hoeveelheden voedsel in om de duizenden Joden te kunnen voeden die anders zouden verhongeren. Ook organiseert hij gaarkeukens en zet hij weeshuizen en zelfs complete ziekenhuizen op."
Safe houses
"Hij huurt en koopt Zweedse ‘safe houses’ en deelt duizenden beschermende Zweedse paspoorten uit die Joden voor deportatie behoeden. Dag en nacht is hij in touw om te redden wie hij kan. Zo weet hij duizenden levens te redden, waaronder de levens van Erwin Koryáni en Alice Breuer.”
In zijn toespraak vertelt Jeroen Bol dat Erwin en Alice pas getrouwd zijn als zij in december 1944, samen met 150 andere Hongaarse Joden, worden opgepakt en naar de Donau worden afgevoerd. Daar zullen zij worden doodgeschoten waarna de rivier de lijken mee zal voeren, zoals al met honderden Joden is gebeurd.
Uitputting
"Maar eerst worden zij naar het hoofdkwartier van de Pijlkruisers (een Hongaarse fascistische organisatie) afgevoerd om daar hun jassen, geld en kostbaarheden af te geven. Als Erwin naar zijn door uitputting getekende vrouw kijkt, zegt zij iets dat hij nooit zal vergeten: 'Ik ben zwanger'. Erwin drukt Alice tegen zich aan en dan worden ze afgevoerd richting de Donau, terwijl de granaten van het Rode Leger om hen heen vallen. De Russen hebben Boedapest nagenoeg omsingeld."
"Dan stopt er een grote Amerikaanse auto vlakbij hen, het is twee uur 's nachts. Een man stapt uit en Alice staart recht in het gezicht van Wallenberg. Hij heeft een megafoon in zijn hand en staat naast zijn auto, ongewapend, en schreeuwt: ‘Dit zijn Zweedse staatsburgers! Laat ze onmiddellijk vrij en geef ze al hun bezittingen terug!' God heeft mijn gebeden verhoord, flitst het door Alice's hoofd, God is gekomen om ons te redden. Tot haar stomme verbazing gehoorzamen de beulen Wallenberg. Samen met de 150 andere Joden worden Erwin en Alice door de politiemensen teruggebracht naar hun Zweedse ‘safe house'."
Alice en Erwin zouden hun redder daarna nooit meer zien. In januari 1945 werd Raoul Wallenberg door de Russen gearresteerd. Er is nooit in de openbaarheid gekomen hoe en wanneer hij gestorven is. Kort voor zijn arrestatie schreef hij in een brief aan zijn moeder: Binnenkort kom ik terug.
'Kort voor zijn arrestatie schreef hij: binnenkort kom ik terug'
"Een onvoorstelbare tragedie”, vindt Jeroen Bol, "Raoul Wallenberg heeft minimaal 20.000 Joden weten te redden, sommige schattingen spreken zelfs van 100.000. Niemand heeft in de Tweede Wereldoorlog zoveel Joden weten te redden als Raoul Wallenberg. Eén mens kan echt het verschil maken. Het is goed om de herinneringen aan de Holocaust levend te houden, deze mogen we niet zomaar vergeten. Daarom is het ook goed dat het plein vlakbij het Joods Monument de naam van Raoul Wallenberg draagt.”
De volledige toespraak van Jeroen Bol is te lezen op: www.julesisaacstichting.org/tag/raoul-wallenberg.