In Westfriesland dreigen huisartsenpraktijken om te vallen

16 mei 2023, 10:13 Nieuws

Maatschappelijke ontwikkelingen bedreigen het voortbestaan van de huisarts in eigen buurt. De samenleving vergrijst, waardoor de zorgvraag toeneemt en steeds minder jongeren ambiëren het vak van huisarts. Laat staan dat zij nog kiezen voor het praktijkhouderschap. Stichting Zorg Zoals de Westfries het Wil (ZZWW) sprak met René Kant (56), huisarts in Andijk en bestuurslid van de Westfriese Huisartsenorganisatie. 

René maakt zich zorgen. De toekomst voor huisartsen ziet er niet rooskleurig uit en dat heeft grote gevolgen voor de zorg die zij leveren. “De samenleving vergrijst waardoor de zorgvraag toeneemt. Dat vraagt om meer huisartsen, maar ook zij vergrijzen. Veel huisartsen gaan de komende tien jaar met pensioen en de overblijvers zijn overbelast. Het is lastig om voldoende nieuwe huisartsen te vinden. De nieuwe generatie heeft andere wensen. De vraag naar huisartsenzorg is groter dan het aanbod en het gat daartussen groeit. Dat is zorgelijk.”

Maatschappij verandert

De maatschappij verandert en daarmee ook de wensen. Vooral die van jongeren zijn anders. “Waar je vroeger vaak een baan voor het leven koos, is jobhoppen tegenwoordig meer regel dan uitzondering. Jongeren kiezen nog wel voor het vak van huisarts, maar willen in deeltijd werken waardoor er alsnog een tekort ontstaat. Ze wensen meer vrijheid en ook vrije tijd. Als ze al huisarts willen worden, dan het liefste in loondienst of als waarnemer in verschillende praktijken. Zo kunnen ze makkelijker hun eigen tijd indelen. Ze zijn niet graag verbonden aan een praktijk, laat staan dat ze praktijkhouder willen zijn. Want dan ben je ook verantwoordelijk voor de diensten, de huisvesting, indelen van de ruimte, medewerkers en alle papieren rompslomp. Ook kiezen veel studenten geneeskunde liever voor een functie als specialist bij een ziekenhuis. Dat lijkt dynamischer dan huisarts, maar het tegendeel is waar. Wij zijn niet de ‘simpele Henkies’, maar moeten overal vanaf weten en veel op gevoel handelen, in nauw contact met de patiënt. Dat maakt ons vak gevarieerd en uitdagend. Het onderwijs mag dat meer promoten, vind ik.”

Tegenwoordig anders

Meer vrijheid en vrije tijd. René deelt deze visie deels wel. “De huisarts van vroeger werkte zeventig tot tachtig uur in de week. Dat is zwaar. Tegenwoordig is dat anders. Omdat ik de praktijk deel met een compagnon, werk ik veertig uur en dat is voor een huisarts parttime. Minder gaat niet als je verantwoordelijk bent voor de praktijk en het team. Bovendien liggen er meer zorgtaken op het bord van de huisarts. Denk aan regelmatige checks van mensen met diabetes of hartklachten, vaccinaties en psychische hulp van de praktijkondersteuner. Dat vraagt veel extra tijd. Dat gaat dan om directe zorg voor mensen. Ook overheidsinstanties vragen steeds meer van ons. Openbare jaarverslagen, rapportages met gegevens van personeel, etc. Het Integraal Zorgakkoord (IZA) stelt dat er minder regels moeten komen, maar vooralsnog merken wij daar niets van. Vrijheid van werken wordt behoorlijk ingeperkt en daar zit de nieuwe generatie niet op te wachten.”

Waarnemen in deeltijd

Waarnemende huisartsen blijven altijd nodig, maar werken in deeltijd zorgt ervoor dat een huisarts ook op vakantie kan. “Alleen waarnemen in deeltijd gaat ten koste van de verbondenheid met de regio en de betrokkenheid bij de patiënt. Als huisarts ben je ook vertrouwenspersoon. Die vertrouwensband krijg je alleen als je letterlijk en figuurlijk dicht bij de mensen staat; in een praktijk in de buurt en als vertrouwd gezicht. Die band gaat verloren als er een tekort aan huisartsen is en praktijken moeten sluiten.”

Bedreiging ernstig

In Westfriesland en de Wieringermeer zijn zo’n 60 praktijken en 110 huisartsen. “Dat lijkt veel, maar de bedreiging voor de toekomst is ernstig. Er vallen overal gaten. Hier in de regio staan zo’n vijf à zes prakijken op omvallen. Huisartsen zijn overbelast en er zijn nauwelijks waarnemers en opvolgers te vinden. Door de groei van taken is er behoefte aan personeel en werkruimte. Ook doktersassistenten en praktijkondersteuners zijn nodig om alle zorg te bieden. Zij hebben een plek nodig en steeds vaker is het huidige bedrijfspand te klein en toe aan renovatie. Gemeentes moeten huisvesting faciliteren en blijven daarin achter. De noodzaak wordt onvoldoende onderkend. Verzekeraars en gemeenten moeten verantwoording nemen, huisvesting organiseren en het praktijkhouderschap weer aantrekkelijk maken. Ook financieel.”

Landelijk probleem

Al deze problemen zijn verspreid over heel Nederland. “In Westfriesland ondervinden we dezelfde problematiek als elders in Nederland, maar er zijn ook andere maatschappelijke ontwikkelingen van invloed. Zo hebben we hier te maken met seizoenarbeiders. Veel mensen, uit Polen en Bulgarije bijvoorbeeld, hebben hier tijdelijk werk. Als zij een huisarts nodig hebben, zorgt dat voor piekdrukte. Online weten zij de weg niet, ook door de taalbarrière. In het werkseizoen zijn ze verzekerd, maar zodra het werk ophoudt, stopt ook de verzekering. Dan moeten ze terug naar hun thuisland, maar dat is niet altijd zo simpel. Ook is er veel verborgen armoede. Tijdelijke contracten maken de toekomst onzeker. Mensen kunnen de kosten van een zorgverzekering nauwelijks dragen en zijn vaak onderverzekerd. Als ze uiteindelijk toch bij de huisarts komen, blijkt de zorgbehoefte complexer en zijn de kosten hoger dan had gehoeven.”

Toekomst huisartsenzorg

De verschuiving naar digitale middelen is al geruimte tijd gaande. Steeds vaker worden mensen verwezen naar www.thuisarts.nl en zorgportaal online. Daar zijn antwoorden op eerste zorgvragen te vinden en kunnen patiënten uitslagen en medicatievoorschriften bekijken. “Handig, maar niet voor iedereen”, zegt René. “Het ontbreekt veel oudere patiënten aan digitale vaardigheid. Dat kan tot gevaarlijke situaties leiden, omdat ze antwoorden verkeerd interpreteren, de klachten niet goed begrijpen of al helemaal niet weten waar ze moeten zijn. Wie in de toekomst toch persoonlijk contact wenst, doet dat via een videocall of reizen mensen vanuit de dorpen naar gezondheidscentra in de grotere plaatsen. De wachttijd is waarschijnlijk langer en de vraag is of je de dienstdoende arts wel kent, of hij jou. Goede zorg blijft, de huisarts als vertrouwenspersoon verdwijnt.”

Huisartsenconsult

Het huisartsenconsult gaat van tien naar vijftien minuten. Dat staat haaks op de problematiek die gaande is. “Dat lijkt inderdaad niet met elkaar te stroken, maar is wel een goede ontwikkeling. Natuurlijk vraagt het om maatregelen. Enerzijds verwijzen we mensen naar digitale tools, zoals www.thuisarts.nl, de app ‘Moet ik naar de dokter?’ en helpen we waar het kan vaker via een videoconsult en per e-mail. Anderzijds hebben we meer tijd voor patiënten met een meer complexe zorgvraag en kunnen we sneller passende zorg bieden. Vanuit het IZA akkoord gaat de overgang van tien naar vijftien minuten stapsgewijs. Onze praktijk stroomt in september in. De laatste groep huisartsen in onze regio stroomt in januari 2024 in. Althans, als alle praktijken standhouden, anders is het niet haalbaar en hebben we een groot probleem.”

Elkaar nodig

Kan deze teloorgang van huisartsen worden gestopt? Dat is de hoofdvraag die ZZWW bezighoudt. “Wij gaan er wel voor, maar dat kunnen wij niet alleen”, legt René uit. “Dit gaat iedere burger aan en we hebben elkaar nodig om het tij te keren. We moeten een beroep doen op de beleidsmakers en verzekeraars die veel macht hebben. Zij moeten het praktijkhouderschap weer aantrekkelijk maken en eerstelijns zorginstanties beter op elkaar laten aansluiten. Dat voorkomt lange wachttijden.
Veel is ontstaan vanuit een roep om meer regels. Vanuit overheden is er een grote controledwang en achterdocht. Dat zien we in de hele samenleving. Alle risico’s moeten worden uitgebannen. Dat is heel lastig om te draaien. We willen allemaal graag dat het leven maakbaar is, maar niet alles wat kan, moet ook. Zorg is maatwerk en mensenwerk. Daar hoort flexibiliteit, begrip en openheid bij. Als burger ben je óók kiezer. Denk goed na over de stem die je uitbrengt bij zowel landelijke als gemeenteraadsverkiezingen. Ook waar het gaat om de gezondheidszorg. Regionale bijeenkomsten zoals ZZWW initieert, geven burgers een mogelijkheid om concreet mee te denken. Laat ook daar je stem horen.”

Bijeenkomst

ZZWW onderschrijft de problematiek rondom de toekomst van de huisarts en verzorgt op 31 mei om 19.30 uur de bijeenkomst Heeft u straks nog een huisarts? in Theater Het Postkantoor,  Hoofdstraat 17 in Bovenkarspel. Met sprekers vanuit de Zorgkoepel, de zorgverzekeraar en de gemeente. Gratis toegankelijk voor iedereen. Praat u mee? Aanmelden kan via https://zzww.nl/bijeenkomst/ 

Door ZZWW, Mieke de Beer-Koomen.