Jongen en jong
Jongen is in het Westfries joôn. Het betekent ook zoon ‘Kè-je de joôn van Piet?’ en vrijer ‘Ze heb een pittige joôn.’ Het meervoud is joô(n)s. Opmerkelijk is dat met joôs ook de meisjes bedoeld worden. ‘Hai heb een hok met joôs!’
In Westfriesland worden trouwens ook alle vrouwelijke dieren benoemd met ‘hai’. Het kan gaan over een koe, een kip, een zeug, ze worden alle aangeduid met ‘hai’. Hai geeft beste melk, hai loit een zoôt aiere, hai heb tien bigge.
Nag in de kloine joôs zitte is nog kleine kinderen hebben. Een krasse uitdrukking is: neem nooit gien kloine joôs mee te vissen, ze frete je deeg op en ze skoite op je dobber. Het houdt in: neem als je uitgaat geen kleine kinderen mee, aangezien ze je veel last kunnen bezorgen.
Joôzer-end
Het joôzer-end is het einde van de tafel waar de (kleine) kinderen zitten. Joôzerwerk is kinderwerk en een joôzergek is natuurlijk een jongensgek.
Er zijn ook zegswijzen met het woord ‘jong’ erin. Bijvoorbeeld ‘jong zonder skuld, is oud zonder goed’: jonge mensen moeten durven investeren en schulden maken, doen ze dat niet dan leren ze te weinig van de strijd om het bestaan en kunnen ze hun bezit verliezen.
Jong komt nei je toe
‘Jong leeft vooruit, oud achteruit’, wie jong is kijkt naar de toekomst, wie oud is naar het verleden. ‘Jong komt nei je toe’, wordt onder andere gezegd door of met betrekking tot iemand die een veel jongere partner heeft.
Lang geleden schreef ik een roimpie over ons jongste joôntje.
De jongst
De jongst moet vechte voor ’t bestaan
die skreêuwt en giert, gaat bar te keer
-‘hé, luistere jullie wel nei moin?’-
de jongst die heb ’t somstoids sweer.
De jongst gaat overal nei toe
en skottert bloid met de are mee
in speultuin, pretpark of in ’t bos
in ’t swumbad of bai strand of zee.
De jongst die hoort en ziet veul nuws
al gaat ’t soms boven z’n pet
de jongst die speult de grôters na
alliendig, boven in z’n bed.
De jongst pakt stiltjes soms je hand
kruipt altemet nag ’rs op skoôt
de jongst bloift wel altoid de kloinst
maar hai is toch ’t gauwste groôt.
©Ina Broekhuizen-Slot.
Bron: Westfries Woordenboek, Jan Pannekeet.