Boekrecensie: Het unieke memorieboek van Maria van Nesse
AlgemeenALKMAAR - Maria van Nesse, een ongehuwde, welgestelde en katholieke vrouw uit Alkmaar noteerde van 1623 tot 1646 nauwgezet al haar uitgaven en dat wat ze niet wilde vergeten. Haar memorieboek biedt daarom nieuwe perspectieven op de zeventiende eeuw, met name op de huishoudelijke consumptie. De auteurs Judith Noorman en Robbert Jan van der Maal hebben hun best gedaan om het memorieboek interessant en toegankelijk te maken voor een breed publiek, maar het is nog maar de vraag of Van Nesse als persoon interessant genoeg is om boven geïnteresseerden in ‘huishoudelijke consumptie’ uit te stijgen.
Door Roxanne Borgman
Het beeld van de Nederlandse zeventiende eeuw leunt volgens de auteurs nog altijd op mannelijke ooggetuigenissen. Daarom is het zo bijzonder dat dit memorieboek van Maria van Nesse is opgedoken in de Belgische stad Mons. Hoe een memorieboek van een welgestelde Alkmaarse daar terecht is gekomen en al die jaren in een goede staat bewaard is gebleven is al een interessant verhaal an sich. Het memorieboek zelf is boeiend als bron en ook zeker de moeite waard geweest om er een boek aan te wijden.
‘We weten niet hoe Maria eruit ziet’
De auteurs hebben ook hun best gedaan om Maria van Nesse tot leven te wekken aan de hand van het memorieboek. Van Maria zijn namelijk geen andere bronnen bekend. We weten ook niet hoe ze eruit ziet. Er is daarom veel gebruik gemaakt van andere bronnen over de zeventiende eeuw om enigszins een beeld te krijgen van hoe Maria geleefd zou hebben. Er is zelfs een hele constructie gemaakt van haar huis aan de Langestraat. Waar zou haar familiewapen hebben gehangen? Wat zou er in de zijkamer hebben gestaan? Wat deed ze in de keuken? Allemaal boeiende vragen en erg knap gereconstrueerd van de auteurs en de mensen die hun hebben geholpen.
Zakelijk en beschrijvend
Via het memorieboek wordt veel duidelijk over waar een rijke vrouw als Maria haar geld aan uitgaf. Hulde ook voor de transcriptiegroep van het Regionaal Archief Alkmaar die het circa tweehonderd pagina’s tellende boek hebben getranscribeerd. Op welke wijze zij de kerk en schilders in Alkmaar en omgeving bijstond, wordt bijvoorbeeld duidelijk. Ook hoe zij handelde met leveranciers, welke cadeaus zij kocht voor familieleden, hoeveel dienstmeisjes betaald kregen, wat eten en kleding kostten, welke medische adviezen er toen gebruikelijk waren, wat er gekookt werd, hoeveel een begrafenis kostte enzovoort. Jammer is wel dat het zowel het memorieboek als het boek over Maria nogal zakelijk van aard zijn.
‘Een romanschrijver kan Maria écht tot leven wekken’
Ondanks dat er ook persoonlijke gebeurtenissen in het memorieboek zijn opgeschreven en het feit dat bijvoorbeeld duidelijk wordt dat Maria ook een dokter voor haar dienstmeisjes haalde als deze ziek waren, wordt er weinig duidelijk over Maria’s persoonlijke belevingswereld. Haar vroomheid is ook vooral af te lezen uit haar economische handelingen en bezittingen. Het boek over Maria is dan helaas ook erg beschrijvend en noteert pagina’s lang wat Maria allemaal uitgaf, met wie ze handelde, wat ze bezat. Het boek voldoet in dat opzicht ook precies aan de verwachting van de ondertitel: het biedt nieuwe perspectieven op huishoudelijke consumptie. Mocht je een intieme inkijk willen in de belevingswereld van Maria van Nesse of inzicht willen krijgen in het bruisende culturele leven van het zeventiende-eeuwse Alkmaar, dan zal het boek teleurstellen. Die taak lijkt mij meer weggelegd voor een schrijver van historische romans.
Over Maria van Nesse is een tentoonstelling te zien in het Stedelijk Museum Alkmaar. Voor meer informatie zie www.stedelijkmuseumalkmaar.nl.
