Foutjes bij DE DIKKE
Sinds maart 2020 maak ik nu mijn rubriek over onze streektaal in Het Hele Westland en de Schakel MiddenDelfland. Elke tweede week een stuk. Misschien denkt u, lezer, dat ik er veel van weet. Tja, dat is wel waar. Maar ik ga geen grote broek aantrekken: ik weet ook nog veel niet. Er blijft nog van alles te ontdekken.
Als je schrijft, moet je 'prakkezeren' (zou mijn vader zeggen) hoe je tekst wordt. Het moet kloppen en helder en informatief zijn. En zo merk je dat je dit nog moet doordenken en dat nog moet uitzoeken.
Schrijven is dan dus leren.
En zo heb ik, sinds aflevering 1, geleerd dat er meer systeem schuilt in onze streektaal dan ik destijds meende. Het is zeker geen ongeregeld zootje. En, andere ontdekking, het komt nogal eens voor dat De Dikke fouten maakt. Ja, ook Van Dale kan verdwalen. Woorden die er in staan (lemma's),krijgen een onvolledige omschrijving. Of, komt ook voor, een onjuiste. Of woorden staan er gewoon niet in - terwijl ze er wel in zouden moeten.
(Dan sluit ik verouderde woorden en woorden met een heel beperkte verspreiding uit: die horen er niet in).
Is dat (die foutjes) erg? Nou, op de keper beschouwd niet. Geen enkel woordenboek is volmaakt en volledig. Hoe hard er ook aan gewerkt is, door hoeveel kundige redacteuren.
Tijd voor voorbeelden.
1. 'Kwarren' : niet alleen: 'op de akker staan zonder noemenswaard te groeien maar ook zonder dood te gaan', gezegd van gewassen. Het werkwoord slaat ook op mensen. Dan betekent het: irritant-onhandig te werk gaan. En: verveeld en vervelend rondhangen; zich ruziezoekerig gedragen. En je zegt het ook van lichamelijke pijn: een beetje zeuren.
2. 'Knoest' : dat is, als het op mensen slaat, niet alleen: een lomperd, een ruwe vent. Het woord kan ook een positieve lading hebben:
een taaie doorzetter.
3. 'Korrel': dat is niet alleen 'druif', zonder meer. Het slaat ook
op: de verschillende vormen van de nog groene vrucht, van 'erwtje' tot 'grote bes'.
4. 'Lessenaar': dat is niet 'een lage broeibak tegen een muur of schutting' zoals nog in de 16de editie staat. Je kunt gewoon staan in een lessenaar.
Zowel nummer drie als nummer vier heeft Van Dale inmiddels aangepast, heeft men mij bericht.
5. 'Kapoentje'. Dat is : 'lieveheersbeestje'. Als je nu bij dat woord kijkt, lees je: 'klein, rond kevertje met rode schilden, met daarop zeven zwarte stipjes.' Maar er zijn juist tientallen soorten, met allerlei grootten, kleuren en aantallen stippen.
Henk Tetteroo
Reacties
Reacties zijn van harte welkom. Schrijf naar: Boliviastraat 20, 2622 BL Delft. Of mail naar: H.Tetteroo@gmail.com.