Ulbe Spaans
Kijken en observeren. Dat doet Ulbe Spaans (64) veel. Tijdens zijn werk èn als fotograaf. “Ik maak een foto zoals ik die mooi vindt, en niet zozeer als weergave van de werkelijkheid.” Ulbe woont met Marika van Helden in ‘s-Gravenzande. Samen hebben ze een dochter.
Ulbe. Dat klinkt Fries…
Het ìs ook Fries. Al kom ik zelf niet uit Friesland, maar uit Scheveningen. Ik ben vernoemd naar Ulbe Wynia. Mijn moeder was bewust ongehuwd. Dat was opzienbarend in het Scheveningen van 1958. Ulbe Wynia hielp haar en droeg mij de kerk in bij mijn doop. Mijn vader heb ik nooit gekend.
Vind je dat niet vervelend?
Nee. Ik heb er helemaal geen behoefte aan. Het is ook niet zo dat ik eenzaam opgroeide. We woonden bij mijn oma. Die had vijf kinderen. Aanspraak genoeg. Het was een vissersfamilie. Zowel mijn oom als mijn opa zaten op zee. Ik was de eerste van de familie die naar de mavo ging. Bijna al mijn buurjongens gingen de logger op.
De visserij trok jou niet?
Ik merkte al vroeg dat mijn interesse in het onderwijs lag. Na de mavo en de havo ging ik naar de Pedagogische Academie en ik heb vervolgens nog een aantal post-hbo opleidingen gedaan. Na mijn opleiding viel ik, zo ging dat toen, op verschillende scholen in. Van daaruit ben ik in het Speciaal Onderwijs terecht gekomen.
Een stevige uitdaging…
Ik bleef overeind en ik heb 25 jaar in het speciaal onderwijs gewerkt. Destijds ben betrokken geweest bij de oprichting van een topklas voortgezet onderwijs na de ZMOK. In die tijd was er nog helemaal geen vervolgonderwijs voor die groep. Later stapte ik over naar de ambulante dienst: het begeleiden van leerkrachten en leerlingen op de basisschool. Ik kom op scholen om docenten te adviseren over gedragsproblemen. Daarnaast doe ik diverse projecten, bijvoorbeeld op Islamitische scholen.
Het lijkt alsof steeds meer kinderen problemen hebben…
Dat komt deels door de testgekte. Kinderen van vier die al een cito moeten maken. Het komt ook door de verfijning van de diagnostiek. Daardoor krijg je inderdaad steeds meer begeleidingsvormen. En helaas is het ook zo dat ouders aangewezen zijn op diagnoses om hulp te kunnen krijgen.
Waar hebben leerkrachten behoefte aan?
Allereerst aan handjes in de klas. Maar daarnaast ook aan expertise. Door de wet op Passend Onderwijs komen ze in aanraking met leerlingen en situaties waar ze niet voor opgeleid zijn. Als je het mij vraagt is de wet op Passend Onderwijs failliet. De wet zou de instroom naar het Speciaal Onderwijs moeten verminderen. Dat is niet gelukt. Daarnaast zou de wet moeten zorgen voor thuis nabij onderwijs. Maar er zijn momenteel meer leerlingen op leerlingvervoer aangewezen dan ooit en nog nooit hebben er meer leerlingen thuisgezeten.
Je bent ook politiek actief geweest…
Ik ben 15 jaar gemeenteraadslid geweest in de Gemeente Westland. Politieke en bestuurlijke interesse zat er altijd al in. Ik was op mijn 18e al lid van de PPR en tijdens mijn militaire dienst was ik betrokken bij de Vereniging voor Dienstplichtige Militairen. Ook was ik voorzitter van de Nederlandse Triathlon Trainersvereniging. Toen er indertijd stemmen opgingen op gymnastiek; gegeven door vakdocenten, af te schaffen, heb ik alle Westlandse partijen aangeschreven om te vragen naar hun standpunt. Twee van de acht (!) reageerden, waaronder Progressief Westland. Die nodigden me uit om eens te komen praten. Zo ging het balletje rollen. In 2022 ben ik met de actieve lokale politiek gestopt. Momenteel ben ik nog wel voorzitter van Dieren Opvang Centrum Westland, Buitenkunst Westland en Fietsersbond Westland.
'VOLzonder' van Ulbe Spaans.
Je hebt je altijd ingezet voor natuur en groen…
Ik heb veel met ecologie en natuur. Ik denk dat die belangrijk zijn om onze omgeving gezond en prettig te houden. Voldoende groen, schoon water, frisse lucht.
Je fotografeert ook graag natuur…
Ik maak veel ‘scapes’: landscapes, seascapes en incidenteel een cityscape. Ik kies voor een engelse term omdat een woord als ‘zeegezicht’ meer aan een schilderij doet denken dan aan een foto. Dat kunnen weidse uitzichten zijn, maar ook details. Dat laaste doe ik de laatste tijd steeds vaker. Dan kan ik getroffen worden door een patroon van golfjes, details in de lucht of van het strand. Ik vind mijn inspiratie bijvoorbeeld in het schilderwerk van Mark Rothko. Het poëtische en de kleur.
Fotografeer je al lang?
Ik ben op mijn 20e begonnen. Toen nog met rolletjes natuurlijk. En een eigen donkere kamer, waar ik zwart/wit foto’s kon ontwikkelen. Ik heb de fotografieschool van Hans Götze in Haarlem gevolgd en heb even rondgelopen op de Vrije Academie. Zo’n twee, drie jaar was ik er fanatiek mee bezig en ik heb toen zelfs meegedaan aan de Zomersalon in Pulchri Studio. Maar toen kreeg ik het druk met werk en andere dingen, waardoor ik het jaren heb laten liggen. Een jaar of acht geleden heb ik het weer opgepakt. Van de kiekjescamera besloot ik het serieus op te gaan pakken.
Maar er was wel het nodige veranderd…
Alles was natuurlijk digitaal geworden. Dat was nieuw. Vroeger was de fototechniek, zoals sluitertijd, de keuze voor de film en de ontwikkelmethode doorslaggevend voor de foto die je wilde maken. Tegenwoordig kun je achteraf veel meer zaken bewerken Voor mijn landschapsfoto’s wil ik bijvoorbeeld zoveel mogelijk detaillering.
Dus je bewerkt veel na?
Composities maak ik altijd ter plaatse. In principe is de foto klaar als ik van het strand loop. Maar dat betekent natuurlijk niet dat ik geen nabewerking doe. Ik maak een foto zoals ik die mooi vindt, en niet zozeer als weergave van de werkelijkheid. Maar ik vind het wel belangrijk dat mijn foto’s echt blijven, zelfs als ik ze abstract maak.
Hoe bedoel je dat?
Ze moeten voortkomen uit mijn eigen creativiteit. Met de opmars van artificial intelligence (ai) neemt naar mijn mening het aantal onechte beelden toe. Ik zet bij hoge uitzondering ook wel eens een andere lucht boven één van mijn foto’s. Maar ook die lucht komt dan van mijzelf, die wordt niet gegenereerd.
Waarom vind je dat belangrijk?
Je raakt hier aan een filosofisch punt. Waarheid is aan inflatie onderhevig, en dat zie je dus ook in de fotografie. AI is niet creatief, ze gebruikt beelden van anderen. Een vorm van diefstal eigenlijk. Maar je krijgt zo ook een database van onechte beelden waarvan niet duidelijk is dat ze onecht zijn. Dat zou eigenlijk gereguleerd moeten worden. Een aanduiding van wat origineel is en wat gegenereerd is door een computer. Want anders verliezen mensen het vertrouwen in de fotografie. Dat geldt voor fotojournalistiek, en wat mij betreft ook voor de kunst. Ik blijf verantwoordelijk voor de beelden die ik de wereld in stuur. Ik moet daar achter kunnen staan.
Zie jij jezelf als kunstenaar?
Het is meer zo dat anderen mij zo zien. Ik ben indertijd gevraagd om te balloteren voor kunstenaarscollectief Wit. Van mij mogen ze me zo noemen, maar ik hecht daar niet heel veel waarde aan. Ik maak foto’s waarin ik mij wil uitdrukken, en ik wil graag dat mensen zich verwonderen over het wat, het waar en het hoe.
Binnenkort exposeer je weer…
Tijdens de Kunst en Atelierroute Westland op 6 en 7 mei zijn foto’s van mij te zien in het atelier van Tessa Droog aan de Dijkweg in Naaldwijk. Het thema is ‘zeedans’. Want de zee blijft een inspiratiebron.
Hoor ik daar de Scheveninger?
Daar zal mijn liefde voor de zee wel een oorsprong hebben. Maar daar ligt niet de kern. Ik hou van woeste plekken, waar de zee er één van is. Ik hou van wildwaterkanoën, de triathlon, en ja, ook het ZMOK-onderwijs. Het is het niet-reguliere dat mij aantrekt!
