Opgaven opvang asielzoekers en vestiging statushouders worden groter
PolitiekHet Rijk heeft totnogtoe onvoldoende structurele oplossingen geboden als het gaat om de opvang van asielzoekers, de vestiging van statushouders en hun integratie.
Chrit Wilshaus
Dat staat te lezen in een brief van de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) die ook de gemeente Maassluis heeft ontvangen. Het kabinet verwacht dat dit jaar ruim 70.000 personen in Nederland asiel zullen aanvragen. Op basis van deze instroomcijfers wordt het aantal opvangplekken voor 1 januari 2024 verhoogd van 75.500 naar 77.100. De insteek van het kabinet blijft dat er gewerkt wordt aan het vinden van duurzame opvangplekken, zodat crisisnoodopvang niet meer nodig is.
Essentieel
‘Naast de opvang van asielzoekers, verzorgen gemeenten al ruim een jaar de opvang en ondersteuning van ontheemden uit Oekraïne. Op 16 december vorig jaar heeft de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid gemeenten en veiligheidsregio’s verzocht om voor 1 juli 2023 op de schalen van 75.000 naar 90.000 gemeentelijke opvangplekken. Voor de VNG is het essentieel dat gemeenten en veiligheidsregio’s de kosten voor opvang van ontheemden vergoed krijgen, conform de huidige afspraken, tot de taken zijn afgerond of overgedragen.’
Zeer ingewikkeld
‘De afgelopen periodes zijn gemeenten er steeds in geslaagd om de taakstelling (het afgesproken aantal) te behalen wat betreft de huisvesting van statushouders.’ Dat zijn vluchtelingen die hier (voorlopig) mogen blijven. Het is volgens de VNG echter evident dat het in de huidige woningmarkt zeer ingewikkeld is om voldoende woonruimte te organiseren. ‘Gemeenten hebben immers niet alleen te maken met statushouders die moeten worden gehuisvest maar ook met diverse andere (aandachts)groepen.’
Structureel
Spoedige huisvesting van statushouders in de gemeente blijft daarom van groot belang, aldus de VNG. ‘Niet alleen om uitstroom vanuit de asielopvang op gang te houden, maar vooral om een voorspoedige integratie van statushouders in hun toekomstige woongemeente te realiseren.’
‘Het doel is om het opvang- en huisvestingslandschap structureel zo in te richten dat een goede landing van nieuwkomers in de maatschappij gestimuleerd wordt. Daarvoor is het noodzakelijk dat het Rijk daadkracht toont.’
Onbegrijpelijk
De VNG vindt het onbegrijpelijk dat het wetsvoorstel Spreidingswet, ondanks forse kritiek (van onder meer VNG, COA, Vluchtelingenwerk en Raad van State) ongewijzigd aan de Tweede Kamer is gestuurd voor behandeling.
Draagvlak
‘De oplopende aantallen asielzoekers, statushouders en Oekraïense ontheemden hebben impact op onder meer wonen, zorg, onderwijs, integratie, leefbaarheid en daarmee op het draagvlak. Om deze uitdagingen het hoofd te kunnen bieden, heeft de VNG het Rijk gevraagd te komen met een samenhangende aanpak. Daarbij moet verkokering en regelgeving die elkaar tegenwerkt worden tegengegaan.’
Onderzoek naar belemmeringen
Hoewel het maken van financiële afspraken niet de primaire insteek is, benadrukt de VNG dat gemeenten voor alle opgaven op het gebied van opvang tot en met integratie en de aanpalende voorzieningen voldoende middelen moeten krijgen. ‘Voor de VNG is het daarnaast van belang dat de maatregelen uitvoerbaar zijn en daadwerkelijk een oplossing bieden voor de (actuele) problematiek.’ Zo verkent het ministerie van VWS bijvoorbeeld de mogelijkheden om migranten met een zorgachtergrond beter in te zetten in de zorgsector om zo de personeelstekorten deels te ondervangen. ‘Een andere maatregel is het onderzoek naar belemmeringen van asielzoekers bij toetreding tot de arbeidsmarkt.’ In dit verband verkent het ministerie van Justitie en Veiligheid of en hoe de regels aangepast kunnen worden dat asielzoekers uitsluitend mogen werken met een tewerkstellingsvergunning, nadat zij zes maanden in procedure zijn en voor maximaal 24 weken per jaar. De VNG is van mening dat vroege arbeidsparticipatie bevorderlijk is voor het welzijn van asielzoekers, zorgt voor een goede landing in de samenleving, bijdraagt aan het oplossen van de tekorten op de arbeidsmarkt, een beroep doen op sociale voorzieningen verminderd en bovendien goed is voor het maatschappelijk draagvlak.
Flexwoningen
‘Omdat de asielopgaven hoger is dan voorzien, doet het kabinet voorstellen voor investeringen in de asielketen. Ook gemeenten krijgen extra budget om hun taken op het gebied van opvang, huisvesting en inburgering uit te voeren.’ Daarbij kan het plaatsen van flexwoningen, zoals ook in Maassluis gaat gebeuren eind dit jaar, helpen. ‘Voor flexwoningen heeft minister Hugo de Jonge van Wonen 300 miljoen beschikbaar gesteld. Dat geld, is de bedoeling, gaat in parten worden uitgeven. De eerste keer zal het gaan om ongeveer 10.000 flexwoningen voor starters, statushouders, Oekraïense ontheemden en andere spoedzoekers.’
Enorme opgaven
Het kabinet raamt in totaal 2,7 miljard in voor opvang en huisvesting van ontheemden uit Oekraïne. Het realiseren van een bestendig stelsel van opvang tot en met integratie vraagt om meer dan louter financiële inzet, aldus de VNG. Leonard Geluk, algemeen directeur VNG, schrift in zijn brief dat de VNG met het oog op de enorme opgaven positief tegenover deze investeringen staat. Om de inburgering echt goed vorm te kunnen geven, roept de VNG het Rijk daarnaast op om financiering voor participatie mee te laten groeien met de instroom van statushouders en om de onderwijsroute (ook in financieel opzicht) goed te regelen.