Lees Peet Kruit! (2)
Dit is het tweede deel van een miniserie over twee bundels van oud-Maasdijker Peter Kruithof (met als pseudoniem: Peet Kruit). Hij publiceerde ze in 2011 en 2012 in 'Groot Westland'.
In nummer 82 schreef ik over een aantal voorbeelden van smeuige zinsbouw.
Vandaag gaat het over bijzondere vormen van werkwoorden die ik in zijn bundels ben tegengekomen.
Uiteraard vinden we bij Kruit de bekende verwarring als het gaat over het onderscheid tussen 'kunnen' en 'kennen' plus het onderscheid tussen 'liggen' en 'leggen'. Leuk om te vermelden is dat deze verwarring buiten de twee Hollandse provincies niet voorkomt. Even opletten: dit is dus geen fout. Hij wil tenslotte Westlands schrijven.
Een zin van Kruit: 'Pelgrims zijn mensen van over de hele wereld die hun leven en zonden lopes overdenken.'. U ziet wel: 'lopes' is: lopend. Het heeft dus de functie van een onvoltooid deelwoord, zoals ook: slapend, fietsend, dromend. Ik heb deze vorm nog nooit opgevangen. Manita Koop vermeldt 'lopes ' wel in haar 'Dat is goud' over de Westlandse tuinbouwtaal. In mijn dialectwoordenboeken ontbreekt het.
Nog een zin van Kruit: 'Joh, dah knijn hep geen oren! Ut likkende wel een rot.' Dus: (...) 'Het lijkt wel een rat.' Het werkwoord 'lijkenen' is een zeldzame variant van: lijken. In het Westlands is dat: likkenen, net zoals 'kijken' 'kikken' is. (Ik denk overigens dat Kruit hier een fout heeft gemaakt: hij had een tegenwoordige tijd moeten gebruiken: 'Ut likkent wel een rot.'). Ik heb 'lijkenen'/'likkenen' zelf nog nooit gehoord.
't Zel'. dit staat voor: Het zal wel. 'Zel' voor: zal heb ik zelf zo'n twintig jaar terug een keer gehoord van een toen al stokoude buurvrouw. Nu nooit meer te horen; vroeger algemener in onze streek.
'Hij lee'. Dat betekent: hij lag. Het is dus een vorm van: liggen (de onvoltooid verleden tijd). Een tafereel bij Kruit: een man met de naam Leo is, met zijn vrouw in de buurt, in het water gevallen. Zij plaagt hem: 'Lee je in De Lee, Lee?' Maar hij geeft haar van katoen: 'Nee mens, je hep je bril nie op. Het is de Gantel'. De vorm 'Hij lee' ken ik nog wel van mijn Heulse moeder: 'Hij lee op de bank'; 'Ik lee op bed.'; 'Ze lee voor merakel' (op apegapen).
Henk Tetteroo
Reacties
Reacties blijven van harte welkom. Schrijf naar: Boliviastraat 20,
2622 BL DELFT. Of mail naar:
H.Tetteroo@gmail.com.