José's gedichten over de liefde voor haar ouders maken mensen aan het huilen
De honderd gedichten in het literair debuut van José Poncin uit Den Haag gaan over vergeetachtigheid bij ouderen, natuur en muziek, maar vooral over de liefde voor haar steeds brozer wordende ouders. Mensen worden er stil van. "Sommigen moeten ervan huilen."
Door Debbie van Eijk
José (66) had nog nooit een gedicht geschreven. In april 2021 veranderde dat. Eerst kreeg haar vader corona, waardoor het snel bergafwaarts met hem ging en hij zijn intrek moest nemen in een verzorgingstehuis. Daarna verergerde de vergeetachtigheid van haar moeder in hoog tempo, waardoor zij enkele maanden later ook uit hun woning moest. Het was een emotioneel heftige periode voor José, die haar aan het nadenken zette over wat haar ouders voor haar betekenden. “Ik moest het van me afschrijven.” Dat levert nu een dichtbundel op met honderd gedichten.
Voor dit interview spreken we af in woonzorgcentrum Steenvoorde van Florence, langs de Beatrixlaan. José wacht in de hal bij de balie. Daar staat een medewerker met een tissue haar ogen te drogen. Waarom ze huilt? José heeft net een van haar gedichten voorgelezen.
"Het gebeurt wel vaker dat mensen spontaan beginnen te huilen door mijn gedichten," vertelt ze later, als we naar de kamer van haar moeder lopen. "Ik begrijp er niks van. Ik schrijf gewoon wat ik voel."
Gelukkige jeugd
José's ouders komen oorspronkelijk uit Den Haag. Daar beleefde José een gelukkige jeugd in de Boksdoornstraat. Moeder Erica (91) vertelt: "Onze tuin grensde aan het klooster, en boven sliepen de nonnen. Tijdens het luchten keken zij onze tuin in. Dan zagen ze José in haar box en klapten voor haar."
José's vader Bep (99) grapt: "Ik dacht, ze klappen voor mij."
Bep is een man met humor. Dat heeft José meegekregen van haar ouders, vertelt ze, en: "Wij hebben nooit iemand veroordeeld op hoe iemand er op het eerste gezicht uitziet. Je weet niet wat er aan de binnenkant zit." Ze vertelt verder: "Papa was tandtechnieker, maakte gebitten. Dat kon hij heel goed. Een tand maken wanneer iemand er een miste, bijvoorbeeld."
Bep erkent: "Ik ging er helemaal in op."
Erica: "Je kon ook heel goed het kunstgebit de huid laten gladtrekken, zodat mensen jonger leken. Sommigen willen niet oud worden."
Bep: "Oud word je toch wel." Zelf wordt hij 100 jaar in juli dit jaar. Het geheim? "We waren altijd veel buiten. Ik ging veel vissen en wandelen."
José: "We hebben nooit een auto gehad en wandelden veel. Met de hond liepen we van Scheveningen naar Kijkduin, waar we als beloning poffertjes kregen. Als we dan weer terug naar huis liepen en het waaide, zat het poedersuiker overal." Ze lacht.
Haar moeder was net als haar vader heel creatief, altijd brooddeeg aan het bakken en aan het sporten. Ze breide en naaide voor de hele familie. José: "Van niks maakte ze de mooiste dingen."
Altijd op de achtergrond
Vanaf medio jaren '90 woonde het echtpaar 37 jaar lang in Rijswijk, aan de Hendersonstraat. José had intussen haar man Roy ontmoet. Inmiddels zijn ze 48 jaar getrouwd: "We hebben nog nooit ruzie gehad." Hij is muzikant, staat vaak in de spotlights. José: "Ik was vijfentwintig toen we ons eerste kind kregen - niet lang daarna volgde ons tweede. Mijn man moest altijd overal naartoe; ik was het stabiele thuisfront. Tussendoor werkte ik nog als peuterleidster en in de zorg, maar Roys agenda kwam op de eerste plaats." Ze was het type moeder bij wie alle kinderen uit de buurt welkom waren. Tegenwoordig is ze ook graag met haar vier kleinkinderen; die noemen haar 'vrolijk en een beetje gek'.
De achtergrond vond José op zich een prima plek, maar haar gedichten trekken haar nu uit de schaduw. Mensen zijn fan van haar op internet, buurtbewoners vragen om meer gedichten, kennissen willen haar teksten gebruiken op begrafenissen. "Gisteren kreeg ik een reactie van tijdschrift Margriet. En het ligt bij Omroep Max en Omroep West. Bij theringradio.nl wordt om de week op vrijdag in het programma Candlelight door DJ_Dirk een van mijn gedichten voorgelezen." Al die belangstelling is even wennen: "Dagelijks denk ik: wat overkomt mij?"
Hoe het begon
"Papa werd op 7 april 2021 zo ziek door corona, dat hij uit huis is gedragen. Ons werd verteld dat hij het einde van de week niet zou halen."
Bep: "Die kamer die ik achterliet, daar had ik allemaal gereedschap. Ik ben ergens anders gekomen waar niks was, nog geen schroevendraaier. Ik dacht: wat moet ik hier?"
José: "Maar je was ook heel ziek pap, je kon niks meer."
Ze vervolgt: "Daarna ging mama steeds sneller achteruit. Wij kookten voor haar, ik zette dat in de koelkast met stickers erop. Ik vroeg: 'Mam, wat heb je gisteren gegeten?' Mama antwoordde: 'Ik weet het niet meer, was het iets roods, of iets groens?' Ze wist ook niet meer of ze het op het vuur had gezet."
"Vanaf het moment dat papa uit huis is gedragen, ben ik begonnen met dichten." In haar dichtbundel zijn haar honderd mooiste gedichten opgenomen. "Ze gaan over de levenslijnen van mijn ouders. Maar ook bijvoorbeeld over de natuur, muziek en observaties." Zo is er een gedicht over een bankje in Kijkduin: "Dat is al zo oud, de schroefjes zitten los. Maar die vergankelijkheid is ook heel mooi."
'Mijn gedachten raken de jouwe aan' is onder andere te koop bij Bruna in de Bogaard.
