Toneelthriller over een dreigende aanslag in Alkmaar

ALKMAAR - Kerstavond, een verhoorkamer. Een vrouw, hoogleraar in de politieke filosofie, wordt rond half elf 's avonds binnengebracht omdat ze verdacht wordt van het beramen van een bomaanslag. Haar ondervrager lijkt alles van haar te weten. Er ontspint zich een spannend steekspel tussen die twee. Zal er om twaalf uur een bom afgaan of niet?

Het toneelstuk Een Heilige Avond is geschreven door de Duitse filosoof en schrijver Daniel Kehlmann (o.a. Tijl en Roem). Topacteurs Yvonne van den Hurk, bekend van o.a. Pleidooi, Bloedverwanten en De Hormonologen, en Peter Bolhuis, te zien in o.m. Klem en de komedies van het DeLaMar Theater, spelen een meeslepend en indrukwekkend spel met de tijd.

Peter Bolhuis (65): "Een Heilige Avond is geschreven door Daniel Kehlmann, een beroemde schrijver die uit een theaterfamilie komt. Het gaat over de vraag: in hoeverre mag de overheid met zijn neus in de privélevens van mensen zitten. Wat mag de overheid doen om te maatschappij te beschermen tegen extreme daden, een aanslag etc. En wanneer wordt de beveiliging van de maatschappij erger dan het gevaar waartegen we beveiligd moeten worden. Dat dilemma laat hij zien in zijn meest basale vorm: hij laat een man van een onduidelijke dienst – politie, geheime dienst AIVD, dat wordt verder niet uitgelegd – het verhoor afnemen van een professor in de politieke filosofie." Yvonne van den Hurk (60): "Op haar laptop vinden ze een activistisch pamflet dat Judith, mijn personage, geschreven heeft en zij beweert: dat ga ik in mijn college als lesstof gebruiken, om de studenten te laten zien hoe je zo'n tekst met een solide theoretische basis schrijft. Het gaat over een aanslag die op kerstavond wordt beraamd om een signaal af te geven aan de wereld, om mensen wakker te schudden."

Verbazingwekkend

Meteen in het begin van Een Heilige Avond wordt duidelijk dat de ondervrager, hij heet Thomas, ontzettend veel weet van hoogleraar Judith. Op het enge af, zelfs telefoontjes van meer dan twintig jaar geleden zijn bekend en die kennis wordt allemaal voor haar voeten geworpen. Het lijkt verbazingwekkend, maar het is enorm actueel. In Nederland was er niet zo lang geleden bijvoorbeeld veel gedoe rondom de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017, ook wel de Sleepwet genoemd. Die stelt de overheid in staat om bijvoorbeeld criminelen en jihadisten beter in de gaten te houden. Dat daarbij ook gegevens van onschuldige burgers worden verzameld was een van de redenen voor onder meer Arjen Lubach om in Zondag met Lubach flink van leer te trekken tegen de Sleepwet. Huiveringwekkende ontwikkelingen, vinden ook Van den Hurk en Bolhuis.

Mensen zeggen vaak: ik heb toch niks te verbergen? Bolhuis: "Daar gaat het niet om. Je hebt als mens recht op privacy, je hebt het recht om ongezien te zijn. Dat verliezen we nu. In China, in de grote steden, ben je permanent onder cameratoezicht. Zelfs in het kleinste steegje hangt er een. Voor de veiligheid, zeggen ze. Maar het is natuurlijk, op een moment dat het de overheid goed uitkomt, ook fijn om te vragen: wat deed u toen, daar en daar?" Van den Hurk: "Het interessante van het stuk is, tenminste dat hopen wij, dat je op het eind nog steeds niet weet of er een bom zal ontploffen én dat je twee meningen of eigenlijk stellingen hebt gezien en ervaren."

Ursul de Geer

Regisseur van Een Heilige Avond is Ursul de Geer. Hij vindt het belangrijk om zo'n urgent thema over het recht op privacy versus wat de overheid van haar burgers mag weten op het toneel te brengen. Aan het begin van zijn toneelcarrière had hij veel affiniteit met politiek theater. Gooide zelfs eens een rookbom op het toneel tijdens de Aktie Tomaat eind jaren zestig. Hij vertelt: "Ik was politiek zeer bewust in die tijd. We vonden dat toneel een maatschappelijke relevantie moest hebben. Dat triggerde mij ook in dit stuk. Ik zag het in Wenen en vond meteen dat wij het ook in Nederland moesten brengen. Ik vind de rol van Judith ook spannend, zij verkondigt hartstochtelijk en bevlogen een links standpunt ook al komt zij uit een totaal andere kring. Ik was ook zo'n nette jongen die veel te links was voor het milieu waar hij uitkwam (De Geer is van adel – red.)." Dan lachend: "Daar heb ik kennelijk nog steeds een zwak voor."

Het stuk oog als een verbaal steekspel

Van den Hurk licht ironisch: "Terwijl hij – ze wijst naar Peter – tien keer zo veel woorden heeft als ik." Regisseur De Geer: "Het goede aan dit stuk is dat je het soms met de een eens bent en dan weer met de ander." Bolhuis: "Er worden standpunten neergelegd, maar niet opgelegd. Meer ter overweging voor de kijker. De verschillende kanten worden belicht, dat vind ik mooi." Tijdens de voorstelling staan Bolhuis en Van den Hurk, die nog nooit eerder met elkaar speelden, met hun uiteenlopende standpunten tegenover elkaar. Enerverend, want samen maken zij de avond. Van den Hurk: "Ik hou van stukken met een maatschappelijk belang, ik vind het zelf ook interessant om bij toneel of film mijn gedachten te scherpen. Het is inderdaad spannend om met zijn tweeën de hele avond op het toneel te staan, maar ook ontzettend leuk. Want je bent bij elke zin van elkaar betrokken." Bolhuis: "Ik merk dat we heel goed met elkaar kunnen spelen. Dat is fijn. Als het goed gaat, heb je een avontuur van anderhalf uur met zijn tweeën. Dan eet je geen kroketje bij wijze van spreken, maar mag je een verfijnde achterham soldaat maken. Ik hoop dat mensen een hele boeiende avond hebben bij Een Heilige Avond en dat er flink nagepraat zal worden." De Geer: "Op een aantal plekken waar we spelen is er een discussie na afloop onder mijn leiding met hetzij de burgemeester, hetzij het hoofd van politie van dat dorp of die stad. Ik verheug met op een goed gesprek over de grenzen van veiligheid en privacy. En waar dat niet het geval is, hoop ik op verhitte gesprekken in de foyer."

Een Heilige Avond, met Yvonne van den Hurk en Peter Bolhuis en geregisseerd door Ursul de Geer is vrijdag 13 december te zien in TAQA Theater de Vest in Alkmaar.