Donald Pols: ‘Grote vervuilers kunnen hun borst natmaken’

Duurzaam
Milieudefensie stond met ruim 17.000 mede-eisers tegenover Shell in de rechtbank.
Milieudefensie stond met ruim 17.000 mede-eisers tegenover Shell in de rechtbank. (Foto: Bart Hoogveld)

Het was een historisch moment in de rechtspraak toen Milieudefensie op 26 mei 2021 de klimaatzaak tegen Shell won. Niet eerder werd een multinational verantwoordelijk gehouden voor klimaatschade. De rechter oordeelde dat Shell de CO2-uitstoot in 2030 met 45 procent moet hebben verminderd. Het is niet de enige overwinning van Milieudefensie. De vereniging stond ook aan de wieg van de ‘Ja/Nee’ stickers op brievenbussen, statiegeld op plastic PET-flessen en de belangenbehartiging van biologische boeren. Directeur Donald Pols: “Het was vechten tegen de stroom in.”

Door Rosalie Buding


Enthousiasme na de uitspraak. Foto: Bart Hoogveld

Hoewel velen Milieudefensie pas hebben leren kennen door de klimaatzaak tegen Shell, bestaat de vereniging al sinds 1971. Het werd destijds opgericht als stichting de Raad voor Milieudefensie. De initiatiefnemers: een groep bezorgde wetenschappers. Al snel trokken zij de conclusie dat juist betrokken burgers zich met het klimaat moeten bemoeien. Donald Pols vertelt: “Het was moeilijk om je uit te spreken over het klimaatdebat, zeker in Nederland. Er is geen ‘beste’ oplossing, maar wél een oplossing die een kritische massa kan steunen en mobiliseren. Daarom hebben we de stap gemaakt naar betrokken burgers. Het was ons doel om iedereen te informeren over milieuvervuiling; ook politici. Het was vechten tegen de stroom in. Zeker toen, maar ook nu nog. Besluitnemers vinden dat het hun taak is om de plannen te ontwikkelen. Er was ongemak in de politiek om te luisteren naar burgers.”

Minimaal budget

Kenmerkend voor Milieudefensie: de straat opgaan om actie te voeren. Pols: “We waren bepalend bij het tegengaan van de afsluiting van de Oosterschelde. Toen Schiphol in de jaren zeventig een nieuwe startbaan aanlegde, plantten wij een protestbos. Milieudefensie is de initiatiefnemer van FSC-gecertificeerd hout, omdat de houtproductie grote consequenties had voor mensen in het zuiden. De glazen schuifdeuren op koelkasten in de supermarkt bestonden nog niet in de jaren tachtig. Dit hebben we gezamenlijk bewerkstelligd. Daarnaast stonden we aan de wieg van biologische producten en behartigden we de belangen van biologische boeren.” Vrijwilligers hebben daarin altijd een belangrijke rol gespeeld. 


Pols: “Directeur van Milieudefensie is niet alleen mijn baan; ik ben ook echt trots op onze organisatie.” Foto: Bart Hoogveld

De vraag is: waarom zijn deze acties niet bekend bij het grote publiek? Pols: “Ons marketingbudget is minimaal. We gaan voor resultaat. Veel bedrijven zeggen dat ze groen zijn, maar doen hier in de praktijk weinig mee. Het is onze missie om de schone schijn te ontbloten. Wij vergelijken de mooie praatjes met de realiteit.”

Bewustzijn

Tot begin jaren negentig waren de campagnethema’s van Milieudefensie concreet en dichtbij de burger. Toen de kleine milieuproblemen eenmaal waren opgelost, besloot de vereniging zich op landelijke en internationale problemen te richten. “We hebben ons ‘Actieplan Duurzaam’ voorgelegd aan de politiek, een totaalplan voor heel Nederland. Onze visie: ieder individu op de wereld heeft recht op schone lucht, schoon water, voedsel, hout en essentiële grondstoffen. Het klimaatbeleid is daar vervolgens op aangepast. Dit was het begin van grootschalig bewustzijn.”


Betrokken burgers zetten zich in voor verandering. Foto: Bart Hoogveld

Lobbykracht

Toch zijn zéker nog niet alle doelen van Milieudefensie behaald. Midden- en laaginkomens draaien op voor het huidige klimaatbeleid, vertelt Pols. “Grote vervuilers en mensen met topinkomens worden rijkelijk gesubsidieerd vanuit de overheid. Dit wordt betaald door mensen aan de onderkant van de samenleving. Wij zeggen: draai dit om. Grote bedrijven hebben nog steeds veel lobbykracht. Dit kabinet is overduidelijk het kabinet van de multinationals.”

Doorzetten

De acties van Milieudefensie moeten volgens hem altijd een beetje schuren. “Het is vastbijten en doorzetten. De politiek is heel vluchtig, leeft in de waan van de dag. Wij gaan voor langetermijnoplossingen.” Door de jaren heen is er meer bewustwording rondom milieuvervuiling ontstaan. Dat blijkt ook uit de peilingen: veel Nederlanders vinden het klimaat heel belangrijk. Nu is de vraag: wie doet wat? “Wij zeggen: de primaire verantwoordelijkheid ligt bij de grootste vervuilers. Wereldwijd zijn slechts vijfentwintig bedrijven verantwoordelijk voor de helft van de CO2-uitstoot. Multinationals waren eerst uitgezonderd van milieubeleid. Zij kunnen hun borst natmaken, zeker sinds de uitspraak van de rechter tegen Shell.” De mensen in Nigeria, waar er door toedoen van de oliemaatschappij grote milieurampen zijn ontstaan, waren eerst rechtenloos. De rechtszaak is ook voor hen een grote overwinning. “Zij hebben een stem gekregen.”


Pols: “Het was vechten tegen de stroom in.” Foto: Bart Hoogveld

Ondanks dat milieuactivisme ‘mainstream’ is geworden, zijn er critici en wetenschappers die menen dat klimaatverandering iets van alle tijden is en niet ontstaat door toedoen van de mens. Pols: “Dat zijn marginale uitspraken met geen enkel wetenschappelijk bewijs. Wij vernietigen met grote snelheid onze natuur en aardbodem. De daarin opgeslagen grondstoffen raken uitgeput. Ik vrees dat natuurrampen en bosbranden een normale zaak gaan worden.”

Toepasbare plannen 

Shell heeft na de uitspraak van de rechter hoger beroep aangespannen. Pols geeft aan teleurgesteld te zijn, maar kijkt er tegelijkertijd vol vertrouwen naar uit. “We hopen dat de uitspraak zelfs nog strenger zal zijn. Directeur van Milieudefensie is niet alleen mijn baan; ik ben ook echt trots op onze organisatie en op wat we hebben bewerkstelligd. De klimaatmars is daar een onderdeel van. Over tien jaar hoop ik dat Nederland een voorbeeld is in de wereld als het aankomt op het ontwikkelen van toepasbare klimaatplannen. We hebben de kennis, kunde en het kapitaal. Tijd om dit toe te passen in de praktijk.”