Chaja Kause-van Bergen: ‘Als het regent denken wij aan hen’

Algemeen
Chaja Kause-van Bergen in de baarmoeder van haar woning. Op deze plek herdenkt ze elke dag haar dierbaren.
Chaja Kause-van Bergen in de baarmoeder van haar woning. Op deze plek herdenkt ze elke dag haar dierbaren. (Foto: Yvette van der Does)

CASTRICUM - Vier mei staan we stil bij de overledenen van de Tweede Wereldoorlog. Dodenherdenking werd vorig jaar anders dan alle voorgaande jaren gevierd en ook dit jaar geen drukbezochte ceremonies bij monumenten in het hele land. Chaja Kause-van Bergen uit Castricum bleef vorig jaar ook thuis, maar besloot wel iets te organiseren bij de voortuin. Ze las een joods gebed voor, ofwel een Kaddisj.

door Yvette van der Does

Tijdens de Nationale Herdenking, dinsdag 4 mei, herdenken we de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en oorlogssituaties en vredesmissies die daarop volgden. Woensdag 5 mei vieren we dat het Koninkrijk der Nederlanden in 1945 is bevrijd en dat we sindsdien in vrijheid leven. Ook dit jaar is het vanwege de coronamaatregelen niet mogelijk om in evenementverband samen te komen. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei roept op om vanuit thuis te herdenken. De televisie-uitzendingen en livestreams kunnen door iedereen door heel Nederland bekeken worden.

Tijdens het eten van Vrijheidsmaaltijdsoep in gesprek gaan over vrijheid

Woensdag 5 mei is er een nieuw landelijk initiatief: maak een Vrijheidsmaaltijdsoep, naar een recept van chef Yvette van Boven. Het comité hoopt dat heel Nederland tijdens het eten van de Vrijheidsmaaltijdsoep met elkaar in gesprek gaat over vrijheid.

Met Chaja Kause-van Bergen eten we geen soep, maar drinken we - een paar weken voor dodenherdenking - thee. Het is een bijzondere ontmoeting met de 86-jarige Joodse vouw, die als klein meisje de Tweede Wereldoorlog overleefde.

Onder de schuilnaam Agatha Boucher heeft Chaja ondergedoken gezeten in een kindertehuis in Brabant. Toen ze na de bevrijding terug naar Amsterdam werd gebracht, wist ze niet meer wat haar echte naam was. Chaja was de enige van haar familie (samen met de broer van haar vader en zijn gezin) die de oorlog heeft overleefd. Haar ouders en haar grootouders zijn allemaal omgekomen, deels in de concentratiekampen.

Chaja werd na de oorlog door haar stiefmoeder Noor, die een zoontje (Chaja’s halfbroer Eddy) had gekregen van haar vader, grootgebracht. Ze kon toen nog niet weten dat ze niet alleen haar ouders, maar ook twee van haar drie kinderen zou overleven.

De tekst loopt door onder de foto

Familieherinneringen in de ‘baarmoeder’ van de woning van Chaja Kause-van Bergen. (Foto: Yvette van der Does)

Chaja is geen onbekende in Castricum

Chaja is geen onbekende in Castricum, schrijvers en programmamakers uit heel Nederland weten haar elk jaar rond de herdenking te vinden. Zo ook onze redactie. Chaja bezoeken we in haar doorzonwoning, waar ze ruim vijftig jaar met haar man woont. We drinken thee in haar hobbykamer op de eerste verdieping. Het is een veilige plaats waar ze haar verdriet en het gemis van familieleden een plek kan geven tussen de kunstwerken van klei en papier.

Chaja: “Ik zit hier veel. Ik noem het de baarmoeder van dit huis. Zoals je kunt zien hangen om mij heen veel herinneringen. Wat mij staande houdt is creativiteit. Ik ben een creatief mens. Ik heb dan ook jarenlang gewerkt als redacteur voor het tijdschrift Klei en Hobby. Tot vier jaar geleden. Toen vond ik het wel genoeg geweest.” Samen met haar man geniet ze nu van haar fijne huis, het contact met de kleinkinderen en de buurt.

Het wordt geen traditie en bij die ene bijzondere Kaddisj in de voortuin blijft het. “Het ontstond vorig jaar gewoon spontaan. Ik had zomaar een tafeltje neergezet en ben een gebed gaan voorlezen voor alle overledenen. Er waren veel buren op af gekomen om te luisteren. Ze stonden allemaal bij ons voor de deur.”

De tekst loopt door onder de foto


Buurtbewoners bekijken de tafel met herinneringen. (Foto: aangeleverd)

Stilstaan bij overledenen kunnen we altijd

Het had bijzonder geweest als Chaja dit jaar weer een Kaddisj zou voorlezen, maar stilstaan bij onze overledenen kunnen we altijd, ook met coronamaatregelen: rondom ons huis, in een hobbykamer, in onze gedachten.

Dit jaar gedenken wij daarom digitaal met Chaja’s Kaddisj. Ze besluit ons gesprek met een paar zinnen uit het gebed: “Als de zon opkomt denken wij aan hen. Als het regent denken wij aan hen. Zolang wij leven blijven zij leven. 

Hieronder de volledige tekst van de kaddisj


Digitaal herdenken

Ook dit jaar zullen veel Nederlanders vanuit huis stilstaan bij de Nationale Herdenking. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei roept iedereen op om net als vorig jaar op 4 mei de gehele dag de vlag halfstok te hangen (van zonsopgang tot zonsondergang) en om 20.00 uur twee minuten stilte in acht te nemen.

Ook kunnen er bloemen worden gelegd bij een van de 4000 oorlogsmonumenten in het land. 

Dat kan ook digitaal via www.4en5mei.nl.

De Nationale Herdenking in De Nieuwe Kerk en op de Dam in Amsterdam wordt live uitgezonden op NPO 1, vanaf 18.45 uur.


(Foto: Yvette van der Does)

65 jaar getrouwd: Martin en Chaja

(Foto: aangeleverd)

Afbeelding