Historicus Arie Kaan vertelt over Langedijkers die in Nederlands-Indië dienden

Eenmaal terug in Nederland werd niet iedereen met open armen ontvangen

“We weten niet exact hoeveel Langedijkers uitgezonden werden, maar wel dat er 95 mannen zijn teruggekeerd”, zegt Arie Kaan, de voormalig gymnastiek- en geschiedenisleraar en bekende Langedijker die op dit moment in Castricum woont. “Mijn hart ligt in Langedijk. Daar zal ik ooit terugkeren.” 

Arie is gek op geschiedenis en dan op de eerste plaats de historie van de Langedijkers. Of het nu gaat om de oorlogsjaren 1940-1945, de ruilverkaveling, de tijd van grote armoede in Langedijk, de Spaanse griep en/of de prachtige verhalen over bekende Langedijker families; hij vindt het allemaal machtig mooi en interessant en kan er bovendien levendig over vertellen.

Veel gelezen

Het is nu ruim zeventig jaar geleden dat de meeste Nederlands-Indiëgangers terugkeerden naar Nederland. Arie: “De meesten hadden twee of drie jaar strijd geleverd. Een vijftal Langedijkers heeft de oorlog niet overleefd, maar van de honderd uitgezonden mannen keerden er gelukkig 95 terug. Eenmaal voet op de Nederlandse bodem werd niet iedereen met open armen ontvangen. Sommigen werden gewoon voor ‘moordenaar’ uitgescholden. Ik heb voor de lezing vele boeken doorgespit en bezoeken gebracht aan het gemeentearchief. Ook sprak ik met ex-soldaten die jarenlang hebben doorgebracht in de tropen.”

Dienstplichtige militairen

De meeste jongemannen moesten al vanaf hun achttiende hun dienstplicht vervullen, maar hadden nooit verwacht dat zij uitgezonden zouden worden. “Dat was een volkomen onverwachte omslag in hun bestaan. Vanuit een kazerne in Nederland op reis naar Nederlands-Indië. Daar moest de orde en rust worden hersteld, omdat de bevolking in opstand was gekomen tegen het Nederlandse gezag. Het aantal oorlogsvrijwilligers was te klein en daarom moesten er op orders van het Ministerie van Oorlog dienstplichtigen heen. Met troepenschepen werden de militairen vervoerd. Veel van hen reisden met het schip ‘Zuiderkruis’, met het ruim volgestouwd met stapelbedden van vijfhoog. De gehele overtocht duurde ongeveer een maand.”

Diensttijd

Eenmaal aangekomen in Nederlands-Indië was het voor iedereen onbekend hoe lang de strijd zou duren. Een normale dienstplicht duurde anderhalf jaar, maar de meeste Indiëgangers konden pas na twee of drie jaar naar huis. “Na vier jaar van militaire en politieke strijd is Nederland gedwongen om Nederlands-Indië los te laten. Het vergde een hele organisatie om alle mensen en het materieel weer terug te halen. Alles ging per schip en het aantal schepen was beperkt. De thuisblijvers werden op de hoogte gehouden via de kranten, waarin vermeld werd welke schepen er vertrokken waren, compleet met datum en haven van aankomst. Alleen fitte soldaten waren dan te zien. Gewonden uit de ziekenboeg zaten in een apart schip, dat in het donker arriveerde.’’ 

De meeste soldaten werden wel door familie ontvangen, maar er was geen gemeentebestuur dat je verwelkomde. De schaamte was groot. “Nederland had verloren. Winnaars zijn altijd helden en verliezers schurken of criminelen. Een harde constatering voor de militairen die gedwongen als dienstplichtigen waren uitgezonden.”

Strikt geheim

Voor veel jonge Langedijkers werden de jaren na de oorlog een onzekere tijd. “Zij werden als jonge knullen uit het veilige Langedijk naar de andere kant van de wereld gestuurd. De Langedijker gemeenschap had er nauwelijks weet van wat deze militairen allemaal te wachten stond. Alleen de burgemeester van de gemeente Langedijk wist ervan, het was een strikt geheim, niemand mocht het weten waar en waarom de jongens overzee moesten vechten.” Meer over deze bijzondere tijd vertelt Arie donderdag 21 april in De Binding. Aanvang 20.00 uur, de zaal gaat open om 19.30 uur. De toegang is gratis.

DTS

Ondanks zijn leeftijd van zeventig jaar is Arie Kaan nog bijna iedere dag aan het schrijven. Is het niet voor Stichting Langedijker Verleden, dan wel voor een prachtig boekwerk ter ere van honderd jaar DTS. “Het is veel werk, maar een mooie klus. Ik ben al jaren betrokken bij DTS en het is erg interessant om de geschiedenis door te spitten van deze voetbalvereniging.”

RUUD DE WAARD