Zuks Nou Maar: rubriek over Westfriese taal
In onze maandelijkse rubriek Zuks Nou Maar legt kenner van de Westfriese taal Ina Broekhuizen-Slot een Westfries woord uit. Deze maand: deur.
Het woord ‘deur’ heeft in het Westfries twee betekenissen. Ten eerste is dat ‘door’: hai liep deur de kamer. Ten tweede heeft het dezelfde betekenis als in het Nederlands. An de winderige deur komme wil zeggen dat je niet welkom bent, dat je niet binnengelaten wordt.
Erges allemaar tussen de deur zitte betekent ergens geregeld aan de deur of op bezoek komen. An de vaste deur komme houdt natuurlijk in dat de deur gesloten is omdat er niemand thuis is. Voor niet-Westfriezen is wellicht vreemd om te horen dat de deur ‘los’ is. ‘Kom d’r maar in, hoor, de deur is los!’ Staat die dan los in de sponning? Welnee, het betekent gewoon: de deur staat open.
Deur en drumpel is vlak naast of bij elkaar: zai weune deur en drumpel. Als gezegd wordt ‘je moete voor je oigen deur vege’ dan bedoelt men dat je eerst maar eens kritisch ten opzichte van jezelf of je familie moet zijn voordat je iets van anderen zegt.
Er bestaan veel woorden met ‘deur’ in de betekenis van ‘door’. ‘Hai het alles ‘r deur barreld’ is hij heeft alles verkwist, verbrassen. Deurdarse is doorzetten, maar dan op een ruwe, fanatieke manier. Een mooie uitdrukking vind ik ‘de week deurzage’. Halfweg de week, dus op woensdagavond, ging een vraaier nei z’n moidje om heur te zien en te spreken (en nag wat meer, denk).
Ientje d’r deurskeure is iemand steunen en uit de problemen helpen. Deurzoeke heeft te maken met agrarische werkzaamheden. ‘Benne de pôters al deurzocht?’ slaat op het schiften van pootaardappelen of verkeerde en aangetaste exemplaren eruit halen.
Even terug naar de ‘gewone’ deur. Een deur opendoen kan het begin zijn van iets nieuws. Daarover gaat dit gedichtje.
Begin
Alle begin is moeilijk
de eerste woorde op een wit pepier
de eerste stappe in de goeie richting
’t is as een dichte deur die je open douwe op een kier.
Heêl veul denk je: hieran begin ik echt niet
zuks komt nooit voor mekaar
maar den is ’t of je een douwtje kroige
of ientje zoit: verrut, perbeer ’t maar!
Groip je kanse want al die nuwe dinge
die geve ’t leven zin, neem de spat op
gaan en werk en skroif of zing
doen wat of je wulle maar: begin!
©Ina Broekhuizen-Slot
Bron: Westfries Woordenboek,
Jan Pannekeet
