Terugblik: De schaatstocht Enkhuizen – Stavoren
ENKHUIZEN - Het is bijna zesentwintig jaar geleden dat de schaatstocht van Enkhuizen - Stavoren plaatsvond. Deze tocht, die van start ging op zondag vier februari 1996, staat bekend om zijn hectische verloop. Hieronder volgt een ingezonden stuk door Corry Blok-Plas, die de voorbereidingen tot de nasleep van de tocht uitlicht.
Het heeft even mogen duren, maar na bijna drieëndertig jaar werd de schaatstocht van Enkhuizen naar Stavoren hervat op zondag vier februari 1996. Het initiatief werd genomen door de IJsclub van Stavoren, die op donderdag 1 februari een verkenningsteam richting Enkhuizen stuurde. Twee man op de schaats en vier in een auto. Achter de auto een aanhanger met stokken en takken om de route te markeren en zwakke plekken af te zetten.
Vrijdag gingen de leden van de Enkhuizer IJsclub mee terug naar Stavoren om de route te beoordelen. Gezamenlijk kwamen zij tot de conclusie dat de toertocht door kan gaan. Het ijs is tot 40 cm. dik en in redelijke staat. Naast gladde stukken is er richting Stavoren sprake van werkijs, vooral op de vaarroutes waar de schotsen een hobbelig pad vormen.
Veel te veel schaatsers
De tocht stond vast voor zondag 4 februari. Er werd rekening gehouden met zo’n 2 à 3000 deelnemers, waardoor er maximaal 10.000 kaarten uit te geven waren. Dat loopt even anders, de toeloop op die zondag is enorm en rond 12 uur besluit voorzitter Piet Klouwers met de kaartverkoop te stoppen. In Stavoren is men al tot dezelfde conclusie gekomen. Naast de legale deelnemers waren ook ‘zwartrijders’ aan de tocht begonnen. Vooral nabij het station in Enkhuizen gingen mensen massaal het ijs op om zich verderop bij de andere rijders naar Stavoren te voegen.
Chaos en gewonden
In Enkhuizen heeft zich richting het recreatieoord inmiddels een file gevormd en voorzitter Piet ziet zich genoodzaakt om het verkeer te gaan regelen. De schatting is dat er zo’n 30.000 schaatsers op de route zijn. Bij de slechte stukken ijs gaat dat fout. Er ontstaan opstoppingen: geoefende schaatsers en krukken gaan door elkaar, met valpartijen tot gevolg. Vanuit Stavoren rijden twee auto’s met gewonden op en neer. Om onduidelijke redenen zakken deze auto’s later ook nog door het ijs.
Verder worden er met een gemotoriseerde bakfiets mensen afgevoerd en bieden de kustwacht en politie hulp. Gewonden worden opgetakeld en met helikopters naar de wal gebracht. Vanaf 16.00 uur krijgen schaatsers het signaal dat er wordt afgeraden om de terugtocht te maken. Zij kunnen per bus terug naar het opstappunt. ’s Avonds wordt er nog een groep van ongeveer 150 schaatsers vanuit een helikopter richting Enkhuizen begeleid.
De nasleep is hectisch
Hoewel het zondag een drukke en enerverende dag is geweest voor het bestuur van beide IJsclubs, wordt het op maandag helemaal hectisch. De media gaan los en er verschijnen krantenkoppen met “Drama’s op het ijs: drie doden en honderdzestig gewonden, honderden mensen naar het ziekenhuis”. Piet Klouwers wordt gek van de telefoontjes met verzoeken om uitleg en interviews. Onder de drie doden dat weekend, was er één deelnemer van de IJsselmeertocht, die aan een hartaanval is overleden. De overige twee doden, zijn op andere plaatsen door het ijs gezakt en verdronken. De gewonden blijken ook voor een groot deel bij andere tochten te zijn gevallen. Uiteindelijk zijn er in Enkhuizen vijf en in Stavoren vijfentwintig mensen naar het ziekenhuis vervoert.
Veel mensen hebben de tocht van hun leven gemaakt. Hiervan getuigen de diverse complimenten, die de ijsclubs ontvangen en de ingezonden brieven in kranten. Ook de familie van de overleden man maakt de organisatie geen enkel verwijt. De conclusie is dan ook dat er geen schuldigen zijn; er was sprake van overmacht. Door het mooie weer en de toegenomen mobiliteit van de mensen, was de toeloop onverwacht (te) groot.
Piet kon er achteraf ook wel om lachen; zijn optreden als verkeersregelaar, de gekke telefoontjes die hij ontving. Zo vroeg er op zondag een vrouw, hoe ze terug moest komen uit Stavoren. “Neem de veerboot maar’’, zei Piet. Een ander vroeg telefonisch of de baan wel werd gedweild. Ondanks alle chaos en tegenslagen is het voor velen een gedenkwaardige tocht geworden.
Mooie herinnering
In mei heeft het bestuur van de ijsclub het er nog druk mee. Duizenden herinneringsmedailles moeten worden ingepakt en verzonden aan de legale inschrijvers. Het hele bestuur, inclusief de vrouwen, wordt hiervoor ingezet. Verder wordt dat jaar de 48st Enkhuizer ‘eerstedag-envelopppe’ over de tocht uitgegeven en in december wordt er een expositie gehouden over de tochten Enkhuizen – Stavoren van 1929, 1963 en 1996. Deze expositie wordt geopend door Ard Schenk.
Winterkoorts
Piet Klouwers, de actieve voorzitter van de ijsclub Enkhuizen, is in januari 1999 plotseling overleden. Het plakboek dat zijn vrouw, Jet Klouwers, maakte heeft als bron gediend voor dit verhaal. Bezoek voor meer winterherinneringen de tentoonstelling Winterkoorts in het Zuiderzeemuseum (beschikbaar tot half maart 2022).
