Historisch Haarlem (23): Hoofdwacht, het oudste stenen huis van Haarlem (1)

Historie
Bouwsporen en historische gegevens wijzen erop dat het huis ‘Grote Markt 17’ 13de-eeuws is.
Bouwsporen en historische gegevens wijzen erop dat het huis ‘Grote Markt 17’ 13de-eeuws is. (Foto: uit 1900, Noord-Hollands Archief)

HAARLEM - In de ontvangsthal van de Hoofdwacht hangt een kaart vervaardigd door Romeyn de Hooghe in 1688, trots als de gegoede burgerij toen was op het architectonisch moois in hun stad. 

Willem Brand

Bouwsporen en historische gegevens wijzen erop dat het huis ‘Grote Markt 17’ 13de-eeuws is. De oostelijke muur aan de Smedestraat is het oudste metselwerk van Haarlem, bewijs dat de Hoofdwacht het oudste stenen huis van Haarlem is. Vier eeuwen lang was het het privédomein van burgemeesters en notabelen.

Op zolder, waar de originele houten dakspanten zijn te bewonderen, staat sinds 1919 de bijzondere bibliotheek van de Vereniging Haerlem. Hier staat alles over Haarlem! De Hoofdwacht herbergt niet alleen de papieren geheimen van de stad, het is zelf ook een beetje een mysterie. 

Reëel brandgevaar

Was het nu wel of niet het eerste Haarlemse stadhuis voordat het stadsbestuur in 1350 besloot het vervallen jachtslot van Floris V tot stadhuis te vertimmeren? Een aanwijzing daarvoor zou kunnen zijn, dat in een stad van hout met reëel brandgevaar, de stadswachten op de uitkijk op de lage zolder van de Bavo in regelrecht contact stonden met de Hoofdwacht. 

Wat wel vaststaat is dat magistratenfamilies zoals Ramp en Van Zuren het huis hebben bewoond en ook dat Dirck Volkertsz. Coornhert op een drukpersje in het onderhuis zijn humanistische teksten vermenigvuldigde. Grafisch kunstenaar, theoloog en schrijver Coornhert begon die in 1561 met schepen/burgemeester Jan van Zuren. In die tijd was dit het woonhuis van Van Zuren. De drukkerij heeft overigens maar een paar jaar bestaan.

In 1995 is de Hoofdwacht geheel gerestaureerd. In dat jaar bestond Haarlem 750 jaar. Het verhaal achter de naam Hoofdwacht volgt in deel 2.