Schatten uit de Gierstraat

Algemeen
Het archeologisch onderzoek in de Gierstraat in 2018.
Het archeologisch onderzoek in de Gierstraat in 2018. (Foto: Jur Engelchor)

HAARLEM - Bij archeologisch onderzoek in de Gierstraat zijn vorig jaar prachtige voorwerpen gevonden. De mooiste zijn nu te zien op de tentoonstelling 'Gat in de Gierstraat'. Die vertelt het verhaal van een Haarlems woon-winkelhuis, waarvan het oudste deel waarschijnlijk net na de grote stadsbrand van 1576 gebouwd werd.

Door: Sabina Bles / Gemeente Haarlem

Drie vitrines vol historie vertellen het verhaal van het onlangs gesloopte pand aan de Gierstraat. "Toen de sloop eenmaal een feit was, werd al snel ontdekt dat het pand eigenlijk uit twee huizen bestond en dat het ouder was dan de voorgevel deed vermoeden", vertelt erfgoedhistoricus Maarten Enderman. "Door houtmonsters weten we dat het voorhuis uit 1611 stamt. Van het achterhuis weten we het niet precies. Maar gezien het soort houtskelet denken we dat het van vlak na de grote stadsbrand van 1576 is. Haarlem brandde toen voor zo'n dertig procent af, van Anegang tot de Gasthuisvest ongeveer."

Pand ontrafelen

De sloop van het pand geeft volgens Maarten een mooi kijkje in het verleden. "Het huis is als het ware het decor van de geschiedenis en de archeologische vondsten de rekwisieten. Door het terugvinden van allerlei tegelstukken – van majolica tot onderdelen van een grote tableautegel - en muren kunnen we een goede reconstructie maken van wat er verdwenen is. Zo kun je het verhaal van dit gebouw ontrafelen en weten we bijvoorbeeld dat het altijd een woonhuis is geweest. In de 18e eeuw woonde er een zilversmid die hier waarschijnlijk zijn werkplaats had."

Uit de beerput

"De eerste vitrine vertelt dus veel over het huis zelf, de andere twee gaan meer over het huislijke leven", aldus stadsarcheologe Anja van Zalinge. De goed gevulde vitrines zijn slechts een greep uit de gevonden spullen. "Wat we laten zien is een selectie van spullen uit de periode 1650 tot 1725. Spulletjes die zijn weggegooid in de beerput van het huis, de kliko van toen. Al het huishoudelijk afval werd vroeger in een twee meter diepe put van steen gegooid. Etensresten, ontlasting, kapotte huishoudelijke voorwerpen; het ging er allemaal in. Af en toe werd de put geleegd, maar er zijn dus ontzettend veel mooie spullen teruggevonden die we nu kunnen tentoonstellen."

Puzzelwerk

Met behulp van een zeef is er wekenlang gezocht naar de verborgen schatten uit de beerput. Anja: "Scherven en resten van bakpannen, kookpotten, voorraad- en zalfpotjes, roomkannetjes, bikkels, knikkers, theepotten en porseleinen schalen; er kwam veel moois naar boven. Het was echt een gigantisch puzzelwerk om van al die stukjes weer één voorwerp te reconstrueren. Het is mooi om te zien dat voorwerpen als een koekenpan of een luizenkam na zoveel jaar nog altijd dezelfde vorm hebben. Alleen het materiaal is veranderd. Dus never change a winning team! Een bijzondere vondst is toch wel de stenen pijp met lange steel die in z'n geheel bewaard is gebleven. Anja: "Deze pijp vertelt ons dat er een koningsgezind iemand op dit adres woonde. Er staat namelijk een afbeelding van Prins Willem III en Mary Stewart van Engeland. Zo'n pijp rook je niet als je patriot bent!"

Tentoonstelling

Nieuwsgierig geworden naar de tentoonstelling Gat in de Gierstraat? Tot 20 april is deze te bewonderen in het Archeologisch Museum Haarlem op de Grote Markt. Het museum is open van woensdag tot en met zondag van 13.00 tot 17.00 uur. Bij de tentoonstelling worden ook lezingen gehouden. Het actuele programma staat op www.archeologischmuseumhaarlem.nl/lezingen