Met zo min mogelijk energie de openbare ruimte optimaal verlichten

Algemeen
Bedrijvenpark De President.; de watergang langs de Johan Enschedelaan in Hoofddorp met twee rijen lantaarnpalen.
Bedrijvenpark De President.; de watergang langs de Johan Enschedelaan in Hoofddorp met twee rijen lantaarnpalen. (Foto: Margo Oosterveen)

HAARLEMMERMEER - De missie van gemeente Haarlemmermeer is en blijft de openbare ruimte zo zuinig mogelijk te verlichten. Patrick Wever, dé specialist op dit gebied heeft wethouder Marjolein Steffens-van de Water onlangs gerapporteerd over de stand van zaken. Duidelijk is dat Haarlemmermeer op schema ligt en dat er zich tal van ontwikkelingen aandienen waarop de gemeente kan inspelen.

door de gemeente

Duurzaam omgaan met energie vergt soms hogere investeringen, zegt Wever. "Die verdien je, als het goed is, terug. Maar welke grenzen wil je stellen aan de terugverdientijd?'' Er is nog iets waar de gemeentelijke specialist openbare verlichting tegenaan loopt; bij de aanschaf van nieuwe systemen moeten abonnementen worden afgesloten die na verloop van tijd niet meer worden ondersteund. "Omdat er wéér een nieuw systeem is bedacht", zegt hij zuchtend.

In de wereld van de openbare verlichting draait het om verrassend veel méér dan om lampen die uit en aangaan. Wever heeft het over led-verlichting, statisch en dynamisch dimmen van de openbare verlichting, Solar-verlichting en de astroklok.

Led

Haarlemmermeer is goed op weg met de energiezuinige led-verlichting, zegt hij. Er staan nu zo'n 44.000 lichtpunten of armaturen. Ongeveer de helft daarvan is led-verlichting. In 2012 is begonnen met de vervanging van gebruikelijke verlichting door led-verlichting. Ondanks dat er vele duizenden lichtpunten bijkomen, is de verwachting dat in Haarlemmermeer de hoeveelheid verbruikte stroom voor de openbare verlichting in 2020 met een kwart is verminderd in vergelijking met 2013. In het Energieakkoord van het Rijk wordt uitgegaan van 20 procent. Haarlemmermeer zit daar dus wat boven.

Wever voorziet dat in 2019 en 2020 in totaal zo'n zesduizend 'oude' lantaarns wijken voor led-verlichting. Met nóg minder energieverbruik als gevolg. "Uitbreiding niet meegerekend", nuanceert hij. Nog een verwachting is dat in 2028 de openbare verlichting in Haarlemmermeer volledig met led-lampen is uitgerust.

Geen kapitaalvernietiging

Ook in volgende jaren gaat de gemeente door met de vervanging door led-verlichting. "Bewust is gekozen voor gestaag en niet voor supersnel", zegt Wever. "De led-technologie, zagen we toen al, maakte een snelle ontwikkeling door en de verwachting was dat de prijzen zouden dalen. Ook wilden en willen we kapitaalvernietiging voorkomen. Daarom vervangen we de lantaarns aan het einde van hun levensduur. Dat heeft tot gevolg dat in sommige wijken en kernen zowel ouderwetse als moderne (led-)verlichting is. We bekijken nu of bepaalde gebieden volledig met led kunnen worden verlicht, zonder dat dat gepaard gaat met kapitaalvernietiging. Want een groot voordeel van een gebied met led-lantaarns is dat daar de komende jaren nauwelijks meer onderhoud nodig is. Je moet met zowel energie als geld verstandig omspringen".

Dimverlichting

Een andere ontwikkeling in de openbare verlichting is de overgang van statisch naar dynamisch. Nu worden de 22.000 led-lantaarns statisch gedimd. Voor de conventionele verlichting is dimmen sowieso geen optie. Bij statisch dimmen wordt het lichtniveau op vaste tijden op een lager niveau ingesteld. Er staan een paar duizend lantaarns in de gemeente die méér kunnen of, zoals Wever dat noemt: "Slimmer zijn. Zij kunnen op verschillende tijden op afstand worden gedimd. Klinkt mooi, maar er zit toch een grote 'maar' aan vast. De aanschaf- en abonnementskosten zijn hoog en ze gaan niet lang genoeg mee om ze terug te verdienen. Het is dus beter om niet met dit type door te gaan."

De overtreffende trap van statisch dimmen is dynamisch dimmen. Hierbij is de beweging van een passant bepalend. En licht, het weer en de hoeveelheden verkeer. Dynamische verlichting brandt standaard op 20 procent.

Dr. Heijepad

"Dynamische systemen zijn volop in ontwikkeling. We zijn er ook in Haarlemmermeer mee aan het experimenteren op het Dr. Heijepad, een fietspad in Abbenes. We zijn één van de eerste gemeenten die dat doet. De verlichting wordt ingeschakeld op het moment dat een voorbijganger langskomt. Naast energiebesparend is dit gunstig voor flora en fauna. Lichtvervuiling wordt zo tot een minimum teruggebracht. We gaan na of het systeem bevalt wat betreft energieverbruik, onderhoud, betrouwbaarheid en natuurlijk zijn ook de ervaringen van de inwoners van belang. Als het bevalt, breiden we het systeem uit."

Toch ziet Wever ook hier weer het spanningsveld opdoemen tussen de hoge investeringskosten enerzijds en de relatief geringe besparingen op stroomkosten.

Haarlemmermeer onderzoekt ook de voors en tegens van solarverlichting, verlichting middels zonnepanelen op een lichtmast. De wethouder overweegt een experiment te doen met solarverlichting en daarvoor 30.000 euro uit te trekken.

Astroklok

En dan is er ook nog de astroklok met gps-antenne waarmee de gemeentelijke openbare verlichtingskasten zijn uitgerust. Astrotijd is gebaseerd op zonsopgang en -ondergang. Met de astroklok wordt zeer precies bepaald wanneer de verlichting moet worden in- en uitgeschakeld. Volgens Wever valt met een paar minuten wachten veel winst te behalen, zo is al gebleken met een proefopstelling. "Zeker op een hoeveelheid van 44.000 lichtpunten."

haarlemmermeergemeente.nl