De Mariaschool, een protest waard

Nieuws
De Mariaschool, een protest waard
De Mariaschool, een protest waard rodi.nl

HEEMSKERK - Meer dan vijftig jaar heeft de St. Mariaschool echt als school dienstgedaan, van 1920 tot 1974. In de resterende vijfenveertig jaar heeft zij onderdak geboden aan een veelvoud van instanties, met uiteenlopende activiteiten. Met de komst van de Historische Kring Heemskerk komt er op haar oude dag een nieuwe functie bij.
De bouw van de school in 1920 was mogelijk, omdat in de grondwet van 1917 de gelijke bekostiging van openbare en bijzondere scholen vastgelegd werd. Voor die tijd werd alleen de openbare school door de overheid betaald. Bijzondere scholen (meestal scholen met een religieus en/of pedagogisch concept, onder een eigen bestuur) moesten tot die tijd uit eigen middelen betaald worden. Nadat de protestanten al een school aan de Marquettelaan gestart waren voor jongens en meisjes, volgden de rooms-katholieken met de bouw van twee scholen, de St. Josephschool in 1918 en de St. Mariaschool in 1920, beide aan het Marquettepad, de huidige Verherentstraat. Daar was sinds het begin van de zeventiende eeuw al een RK-bolwerk aan het ontstaan. De Laurentiuskerk met pastorie staat op de plek waar ooit een schuilkerk en later de zgn. statie-kerk stonden. Sinds 1860 was er op de hoek met de Maerelaan het kerkhof. Ook was er het klooster van de zusters Franciscanessen, die in lokalen achter het klooster aan meisjes onderwijs gaven, aanvankelijk vooral gericht op huishoudelijke vaardigheden, w.o. naaien en breien. Logisch dus om de scholen vlakbij, aan de overkant van de weg te bouwen, voor jongens en meisjes elk één, gescheiden door het huis van de bovenmeester.
In de Mariaschool waren maar liefst 14 lokalen én een gymnastiekzaal. De jongens van de St. Josephschool mochten er komen gymmen, maar verder de gang in was het verboden terrein voor hen. Het gymlokaal werd buiten schooltijd gebruikt door de gymnastiekverenigingen, eerst 'DOK', later ODIN-gym. Heel wat Heemskerkers hebben er hun turndiploma's veroverd. Soms was de gymzaal de 'spreekkamer' voor de schoolarts en de tandverzorging en mogelijk werd het als stemlokaal gebruikt.
Korte tijd (1947/48) is de Mariaschool de slaapplaats geweest van de dichter-schilder Lucebert (zie bord bij de deur) en werden er in 1939/40 Nederlandse soldaten gelegerd. Het was eerst wel de bedoeling, maar Duitse militairen hebben er niet 'gewoond'.
In de Mariaschool waren vanaf het begin een bewaarschool (later kleuterschool) en een lagere school voor meisjes gehuisvest, tot men in 1970 verhuisde naar de nieuwe school aan de Bachstraat (waar nu het Rinket is). Vanaf 1961 was in het gebouw ook een school voor voortgezet lager onderwijs (v.g.l.o.) gekomen, die in 1966 werd vervangen door de huishoudschool 'Debora Baeke'. Dit was een tijdelijke huisvesting tot 1974, het jaar waarin Debora Baeke een onderdeel werd van de nieuwe scholengemeenschap 'De Die' aan De Velst.
De Mariaschool was intussen eigendom van de gemeente geworden en stond leeg. Wat nu?? Slopen!, want daar was Heemskerk goed in. Gelukkig was er geen geld voor en tevens onduidelijkheid over de bouw van een nieuw gemeentehuis i.v.m. een mogelijke fusie met Beverwijk. Het oude raadhuis was intussen veel te klein geworden voor het snel groeiende Heemskerk en dus zouden, naast de politie, diverse gemeentelijke diensten in de Mariaschool gehuisvest kunnen worden, w.o. de secretarie en de werkruimten voor het college van b&w. Het is bij plannen gebleven, misschien wel om toch een raadhuis aan de Bachstraat te realiseren, misschien omdat enkele wethouders los van elkaar toezeggingen deden om er culturele en sociale activiteiten in onder te brengen, zoals kunstenaars en de Alexanderstichting. Dit laatste gebeurde en toen op 16 september 1978 Open Huis gehouden werd in de Mariaschool, bleken naast de negen kunstenaars de toneelvereniging 'De Vriendenkring', het Martranttheater, het RK gemengd koor en peuterspeelzaal Olleke Bolleke een gastvrij onderdak te hebben gekregen. Ook het woonwagencentrum IJmond had er haar secretariaat.
Toch waren de slopers niet geheel verslagen. In het concept-bestemmingsplan voor het centrum van Heemskerk (1981) ontbraken de scholen aan de Verherentstraat. Hoewel karakteristiek van uiterlijk waren de gebouwen volledig afgeschreven én was de grond eronder goud waard. Een stevige discussie in de raad volgde en de linkse partijen bij monde van o.a. Bram Hijmans wezen de sloop pertinent af: deze beeldbepalende gebouwen hebben een historische, emotionele en culturele waarde! Op dat moment, met verkiezingen in aantocht, durfden het college en diverse politieke partijen hun handen niet te branden aan de sloop, mede omdat voor de bewoners van de panden geen bruikbare alternatieven voor handen waren. Men had immers een morele verplichting voor herhuisvesting uitgesproken.
Enige jaren later (1986) laaide het vuur weer op, nu aangewakkerd door nijpende problemen in de huisvesting, met name voor jongeren. Op tijd werd ook deze brand geblust. In een stevig onderbouwd protest (1992) verdedigden enkele leden van de pas opgerichte Historische Kring Heemskerk het behoud van de scholen en daarmee het voortbestaan van culturele zaken.
De Josephschool bleef het in de verre omtrek overbekend jongerencentrum, met later een dependance van de Muziekschool. De Mariaschool bleef thuishaven voor kunstenaars, de kunstuitleen, RTV-IJmond en ontmoetingspunt café Lokaal. Het laatste hoogstandje in de oude gymzaal is - na het stoppen van de kunstuitleen - de huisvesting en inrichting van het Historisch Huis van de HKH. Het protest van 1992 was nuttig en dat wordt getoond tijdens het Open Huis op 16 juni a.s., van 13 tot 16 uur. Hartelijk welkom!
Aart Andeweg, HKH

De Mariaschool, een protest waard
De Mariaschool, een protest waard
De Mariaschool, een protest waard