Jan Bruin zet vrouwelijke componisten in het licht
HEILOO - “Die bestaat niet”. Dat werd er wel gezegd over Rebecca Clarke. Ze had in 1919 een compositie geschreven. Maar de wereld om haar heen wilde niet geloven dat het een werk van een vrouw was. Ze bewaarde een brief waarin stond dat Rebecca Clark niet kon bestaan. Veel is er veranderd en aan het veranderen.
Componistes treden momenteel veel op de voorgrond en bij symfonieorkesten verschijnen vrouwen ‘op de bok’, als dirigent. Maar toch, het komt van ver. De Belgische Veerle Janssens schreef in 2019 ‘Vrouw aan de piano’ over het fenomeen dat werk van vrouwelijke componisten nog altijd minder wordt uitgevoerd dan dat van mannelijke. Op haar 50ste maakte ze een omslag mee in haar bestaan, onderzocht de wereld van de componistes en weefde daarin haar eigen ontwikkeling.
‘Een cello tussen de benen is toch niet gepast’
Voormalig Heilooër Jan Bruin heeft naar aanleiding van het boek een levendige presentatie gemaakt over het werk van de 15de eeuwse Hildegard von Bingen tot Sofia Gubaidulina. Hij verwerkt veel geluidsfragmenten in zijn presentatie.
Een aanrader om heen te gaan. Woensdag 24 november 20.00 uur Willibrordushuis, Westerweg 267. Vrije bijdrage, toegang na coronacheck.
Uit de schaduw van de man stappen
Veerle Janssens (1965) veranderde op haar vijftigste haar bestaan. Ze kocht een piano en ging iedere maand een werk van een componiste instuderen. Gaandeweg ontdekte ze de wereld daarachter. Het boek is een groot succes, het gaat over veel meer dan componeren door vrouwen. Kon Hildegard von Bingen vlak na de Middeleeuwen nog een heel erg groot multitalent zijn (onder meer als arts, filosoof, natuurkundige, componiste), in latere jaren was het duidelijk lastiger om als vrouw op de voorgrond te treden, laat staan als componiste.
Muzikaliteit
Want: ‘In de rechterhelft van de hersenen zit de muzikaliteit. Bij vrouwen is die rechterhelft minder ontwikkeld.’ Of: ‘Blazen op een instrument vervormt het gezicht van een vrouw, en een cello tussen de benen wordt niet op prijs gesteld.’ Dat zijn zo wat citaten uit die tijd van de 18e en 19e eeuw. Maar ze waren er toch, Clara Schumann, Fanny Menselssohn.
En met schitterend resultaat. Maar hoe moeilijk hadden ze het, om uit de schaduw van hun man, of de mannelijke wereld om hen heen te stappen. Een cello of een blaasinstrument bespelen, dat zou een vrouw toch niet passen. Een piano of luit kon nog wel. En componeren? Toch wel tegen de verdrukking in.
Tegenkracht heeft geloond
Maar het is ze gelukt en eeuwen later wordt volop van hun muziek genoten. Momenteel wordt er bijvoorbeeld op radio 4 veel aandacht besteed aan vrouwelijk componisten. Veerle Janssen wil hen nadrukkelijk componiste noemen, niet componist, om de gelijkwaardigheid te benadrukken. Maar zeker ook de waarde van juist de vrouwelijke blik op het schrijven van muziek. Dat heeft ook te maken met haar eigen ontwikkeling, tegen miskenning in.
Deze thematiek sprak Jan Bruin erg aan. Van 1992 tot 2015 woonde hij in Heiloo, werkte als secretaris van de Synode in Noord-Holland. Eerder was hij als theoloog en predikant, soms preekt hij nog wel, wonend in het Friese Workum. Jan noemt zichzelf ook amateurpianist.
“De muziek is altijd van groot belang geweest in mijn bestaan. Een thema als emancipatie ook. En hier komen die twee dingen prachtig bij elkaar. Daarom ging ik, in de ban van het boek van Veerle Janssens, een powerpoint maken. Ik vertel over de kracht van de vrouwelijke componisten, uit bewondering. Want het werk van de componistes van toen en nu is gewoon prachtig.”
Naast Von Bingen, Mendelssohn, Schumann zijn er onder meer passages over Lily Boulanger, Anna Magdalena Bach en de hedendaagse Gubaidulina. Misschien stipt hij ook nog de momenteel opkomende jonge generatie in Nederland aan. “Ik schaaf nog wat door aan mijn presentatie.”
Jan Bruin verzorgde vaker presentaties voor de Heiloose organisatie ‘Rond de Waterput’, altijd op zoek naar verdieping en woorden gevend aan cultureel en maatschappelijk relevante onderwerpen. Voor komend voorjaar bereidt de organisatie een hele serie lezingen voor, die altijd heel goed bezocht worden, zoals ook de ‘Preek van de Leek’.
Kijk op ronddewaterput.nl. Voor het werk van oud-journaliste Veerle Janssen: kijk op vrouwaandepiano.be. In haar blogs geeft ze veel inspiratie over haar Antwerpse wereld, die toch niet zo veel zal verschillen van de onze.
