Schone gevelsteen hulpstoomgemaal in Kolhorn onthult klein watergeheim

Algemeen
Ed Oosterhuis brengt door ‘rubben’ de tekst van de gevelsteen over op papier.
Ed Oosterhuis brengt door ‘rubben’ de tekst van de gevelsteen over op papier. (Foto: aangeleverd)

KOLHORN - Twee leden van de pas opgerichte historische vereniging in Kolhorn (Histoverkol) hebben onlangs de vuile en daardoor onleesbaar geworden grote gevelsteen in de voorgevel van het hulpstoomgemaal aan de Molenkolk in genoemd Kolhorn schoongemaakt.

Ed Oosterhuis en Maarten Visser klommen daarvoor op een steiger en maakten met water en een boender de tekst op de steen na jaren weer leesbaar. Het hulpstoomgemaal dat dateert uit 1871 is thans onderdeel van garagebedrijf Strijder, maar kwam in dat jaar de drie strijkmolens van de Schagerkogge met stoomkracht bijstaan. Deze watersamenwerking duurde tot 1927 toen aan de Westfriesedijk midden in het dorp een elektrisch gemaal gereed kwam. De drie molens zijn in de jaren 1930 gesloopt en het stoomgemaal werd garage. Tekst en uitleg hierover is te vinden op een stoer informatiebord dat in samenwerking met het hoogheemraadschap en de gemeente is geplaatst op de plek waar een van de drie strijkmolens heeft gestaan. Ongeveer ter hoogte van het Kolhornerbos aan de Molenkolk.

Wereldbefaam

De gevelsteen herinnert inderdaad aan de stichting van het hulpstoomgemaal en onthult behalve de namen van het polderbestuur, zoals dijkgraaf J. van der Oord, ook het stichtingsjaar 1871. Opwindend is de vermelding van de gebroeders W.C. en K. de Wit, destijds wereldbefaamde ontwerpers en bouwers van stoomgemalen. Over de hele wereld bouwden ze er meer dan 400, tot in Egypte aan toe. En naar nu blijkt, dus ook in Kolhorn. Een fantastisch nieuwtje. Nader onderzoek naar de De Witten en de andere namen op de plaquette volgt later dit jaar. Hoewel een verwering bovenaan in de steen een klein deel van de tekst onleesbaar maakte, luidt de tekst als volgt:

‘Dit gemaal [is] gesticht in 1871 toen het bestuur der strijkmolens van de Schagerkogge zamengesteld was als volgt - J. van der Oord Dijkgraaf - C. Smit W. Francis J. Mars en J. Stammes Heemraden – J. Borst C. Bruin D. Schenk P. Stins Jb. Swan D. Timmerman en Jb Waiboer Hoofdingelanden – C. Muller Cz Secretaris en Penningmeester. Het plan werd ontworpen en de machineriën geleverd door de Heeren W.C. en K. de Wit civiel ingenieurs te Amsterdam. De uitvoering van het werk geschiedde onder de directie van Jn. Muller timmerbaas van opgemelde kogge.’

Taalfout

De tekst is in twaalf strakke regels over de gevelsteen verdeeld en gebruikt zowel hoofdletters, kleine kapitalen als kleine letters (romein). Vermeldenswaard is het uitgevoerde herstel in het woord ‘uitvoering’. Daar noopte een (onbekende) taalfout kennelijk tot deze kleine ingreep die als een stukje correctielint van steen uiterst netjes is uitgevoerd. De plaquette beslaat een kleine vierkante meter en heeft als enige versiering op alle vier de hoeken een licht uitstekende, lobbige punt.

Tekst: Willem Messchaert