Frank Leek: ‘Vliegersmonument op Westerdijk in Hoorn verdient meer aandacht’

Algemeen
Frank en Ans bij 'hun' vliegersmonument aan de Westerdijk in Hoorn. "Het is belangrijk dat er meer informatie op het monument komt te staan."
Frank en Ans bij 'hun' vliegersmonument aan de Westerdijk in Hoorn. "Het is belangrijk dat er meer informatie op het monument komt te staan." Foto: Theo Annes

HOORN - Ans Zonneveld uit Blokker legde vorig jaar rond 4 mei een boeketje witte tulpen bij het vliegersmonument op de Westerdijk in Hoorn, niet wetende welk verhaal er achter het monument schuil gaat, maar wel ‘uit groot respect en dankbaarheid voor wat wij allemaal nu hebben’, zoals ze zelf zegt. Heel toevallig kwam ze diezelfde dag op Facebook een berichtje tegen van Frank Leek uit Bovenkarspel, die een foto plaatste van datzelfde vliegersmonument. Ans reageerde met: ‘Toevallig heb ik daar vanmiddag bloemen neergelegd’. En zo ontstond het contact tussen Ans en Frank. Ondertussen is ook Ans van het verhaal achter het monument op de hoogte. En dat is een verhaal dat iedereen zou moeten kennen. “Daarom is het belangrijk dat er meer informatie op het monument komt te staan”, legt Frank uit.

Vrijdagochtend 7 juli 1944 vliegen honderden Amerikaanse bommenwerpers naar Duitsland. Maar twee van deze vliegtuigen rammen elkaar. De vliegtuigen storten neer in en rondom Hoorn, met de twintig bemanningsleden. Brokstukken en bommen komen verspreid over een groot gebied terecht. Brokstukken dwarrelen als zilverpapier uit de hemel, het is chaos op straat. Gelukkig staan de vliegtuigbommen nog niet op scherp: ze ontploffen niet. Maar door de val uit de toestellen zijn verschillende wél op scherp komen te staan, en zijn er diverse bommen geëxplodeerd in de Merensstraat en Drieboomlaan. Er is veel schade. Overal in de stad vallen brokstukken neer die gaten in de straat slaan en huizen verwoesten. Op de Drieboomlaan storten vier huizen in. Mevrouw Kramer-Deen wordt daarbij gedood; haar man staat op dat moment net achter het huis en wordt getroffen door een balk. Hij wordt naar het ziekenhuis gebracht. Hun zoontje Piet is op dat moment bij buurvrouw Godijn waar het huis gedeeltelijk instort, maar hij overleeft het ook. Ook op de Westersingel, het Pelmolenpad, de Geldelozeweg en de Tweeboomlaan kwamen brokstukken neer, maar daar was relatief weinig schade.

Van de twintig bemanningsleden in de vliegtuigen overleefden zeven man het ongeluk. “Zes daarvan werden krijgsgevangen gezet, maar één man - sergeant Arthur F. Brown - wist aan de Duitsers te ontsnappen”, weet Frank te vertellen. “Na een zwerftocht van enkele dagen wordt hij in Hem gevonden door Alie Commandeur, in het land achter hun boerderij. Haar vader Tamis Commandeur zit toevallig in het verzet en heeft goede contacten met de Knokploeg van Enkhuizen. Zo weet Brown te ontkomen. Hij doet zich voor als doofstomme horlogemaker en keert wonder boven wonder veilig terug naar Engeland.” Het verhaal van de crash intrigeert Frank, dat wordt duidelijk als hij erover vertelt. “Mijn vader is geboren op het Munnickenveld in Hoorn, later verhuisde het gezin naar Blokker, waar ik zelf ook geboren ben. In onze woonkamer stond vroeger een boekenkast met veel boeken over de Tweede Wereldoorlog. Daar bladerde ik vaak in en mijn vader vertelde verhalen uit die tijd, ook over de vliegtuigcrash in 1944 en dat mijn opa na het ongeluk nog geholpen heeft. Zo is mijn interesse ontstaan en ben ik me er steeds meer ingaan verdiepen.”

Onthulling

Frank kwam er op een gegeven moment achter dat er nog geen monument bestond dat herinnerde aan dit ongeluk. “In 1993 heb ik de burgemeester van Hoorn een brief geschreven met de vraag of dat monument er kon komen. In 1994 zou het vijftig jaar geleden zijn dat de crash plaatsvond, dus dat zou een goed moment zijn.” Dat lukte helaas niet, maar het monument is er met hulp van Comité 40-45 Hoorn wél gekomen in 1995 tijdens ‘50 jaar bevrijding’. Het bronzen beeld maakte Truus Menger van een afgietsel van originele vliegtuigonderdelen. Tijdens de onthulling waren dertig veteranen aanwezig en nabestaanden van de 390th Bomb Group waartoe de twee Amerikaanse oorlogsvliegtuigen behoorden.

Onderhouden

Op het monument staan de dertien namen van de omgekomen bemanningsleden te lezen met de tekst ‘Zij vielen voor ons’. “Het is heel mooi geworden”, vindt Frank. “Alleen moet er naar mijn mening meer informatie op komen, zoals een datum, de 390th Bomb Group, de nationaliteit van de bemanningsleden en ook de namen van de zeven overlevenden. Ik ben daarover in gesprek met het Comité 40-45 Hoorn. In het begin stond het monument in het gras, zonder iets eromheen. Het kwam niet mooi uit, vond ik. Daarom heb ik er later steentjes omheen gelegd. Het is uiteindelijk een beetje ‘mijn’ monument geworden. Op speciale dagen ben ik hier te vinden om het monument te onderhouden. Ik ben heel blij met Ans, want ook zij vindt het belangrijk dat het er verzorgd uitziet en zij woont wat dichter in de buurt van het monument.” Ans: “Ik ben sinds een jaar met pensioen en heb wat meer tijd dan Frank om naar het monument te gaan. Ik ben hier regelmatig te vinden om bijvoorbeeld even wat onkruid weghalen. En zeker in deze periode rond 4 mei, die ik altijd erg bijzonder vind, kom ik graag langs. En met kerst bijvoorbeeld hebben Frank en ik hier samen wat plantjes neergezet. Dat was meteen onze eerste ontmoeting”, lacht Ans. Verder heeft basisschool de Zonnewijzer in de Grote Waal het monument geadopteerd. Dat betekent onder meer dat elk jaar op 4 mei de leerlingen daar bloemen neerleggen, net als het Comité 40-45 Hoorn.

Brokstukken

Frank verzamelt allerlei informatie en materiaal rondom de vliegtuigcrash. Zo heeft ‘ie een map vol krantenknipsels, foto’s en informatie van verschillende websites. “Alle gegevens van de bemanningsleden heb ik in deze map zitten. En met één van de overlevenden van de crash heb ik nog lang contact gehad. In 2013, toen hij overleed, ben ik zelfs naar Amerika afgereisd om zijn begrafenis bij te wonen.” Ten slotte bewaart Frank iets heel bijzonders dat herinnert aan de gebeurtenis in Hoorn: twee brokstukjes van één van de vliegtuigen. Ingelijst, zodat ze goed beschermd zijn. “Ik weet dat er in Hoorn nog meer mensen moeten zijn die brokstukken bewaard hebben. Ik kom graag met ze in contact. Ook mensen die foto’s of ander materiaal dat met de crash te maken heeft in huis hebben en er afstand van willen doen, mogen contact opnemen.” Frank is in het bijzonder op zoek naar een foto van alle graven van de omgekomen vliegers die tijdelijk op het Keern in Hoorn gelegen hebben. Deze graven zijn na de oorlog geruim en de vliegers zijn herbegraven op Margraten. Het onderzoek naar het ongeluk is volgens Frank nog lang niet voltooid. “Ik heb nu bijvoorbeeld een foto van het beschadigde huis op de Drieboomlaan en op de achterkant staat de naam van een vrouw uit Ohio in potlood geschreven. Waarom staat die naam daar? En wie is zij? Daar ben ik nieuwsgierig naar.”

Facebookpagina

Frank heeft een speciale Facebookgroep gemaakt waar alles te vinden is over de crash, de bemanning en de toestellen: To Honor and Remember the 390th BG crash over Hoorn - Holland. Wie meer wil weten over dit onderwerp, kan daar dus terecht. Wie Frank kan helpen aan foto’s of andere materialen kan contact opnemen met de redactie van Hoorns Nieuwsblad. Stuur een mailtje naar redactie.hrn@rodi.nl met als onderwerp ‘vliegtuigcrash’. Namens Frank heel hartelijk bedankt.