Het wonder van Enkhuizen

Algemeen
Afbeelding

Exclusief van de Vereniging Oud Enkhuizen. Deze maand: Paludanus. Dokter Bernardus Paludanus (hij had zijn naam, Berent ten Broecke, verlatijnst) moet een goede arts zijn geweest. Zijn idee om door middel van zuurkool zeelieden een grotere kans op overleven te geven was in die tijd revolutionair. Hij werd geboren in Steenwijk in 1550 en na zijn studie in Padua in 1585 tot stadsdokter in Enkhuizen benoemd. Tot zijn dood in 1633 werd zijn aanstelling door het stadsbestuur steeds verlengd.

Maar grotere roem vergaarde hij vanwege zijn rariteitenkabinet. Hij was de eerste in Nederland die een verzameling bijzondere objecten aanlegde. Zijn verzameling rariteiten was zo bijzonder dat mensen uit heel Europa Enkhuizen bezochten om dat wonder te aanschouwen.

Vriendenboek Paludanus

Door zijn Album Amicorum, een vriendenboek, weten we precies wie hij kende en wie hem opzochten: verzamelaars, vorsten, de stadhouders Maurits en Frederik Hendrik en geleerden uit heel Europa. Duizenden bezochten Enkhuizen om zijn Wunderkammer.

Paradijsvogels

Zijn verzameling was uniek vanwege de omvang, maar ook omdat hij veel van zijn objecten zelf had meegenomen. Als student had hij in Europa en het Midden Oosten gereisd en had daar bijvoorbeeld een mummie aangeschaft. Het feit dat Enkhuizen door de VOC en de WIC verbonden was met de grote wereld was van enorm belang, zo kon hij objecten uit de hele wereld vergaren. Zijn vriend Jan Huygen van Linschoten bracht van zijn reizen veel moois voor hem mee, waaronder twee paradijsvogels.

Wunderkammer

Paludanus verzamelde zowel naturalia: voorwerpen uit de natuur zoals dieren, mineralen, gesteenten en planten (hij had een prachtige tuin met exotische planten) als artificialia: munten, porselein, lakwerk, archeologische vondsten. Een van zijn topstukken was een flesje met vloeistof dat gevonden was in een Drents Hunebed. Alle voorwerpen werden zorgvuldig bewaard in laden met een vakjesverdeling en in een marmeren Venetiaanse kast met een spiegel, zo blijkt uit een inventaris die Paludanus in 1617 maakte.

Wonderlijke wereld

De drang om de wereld te tonen kwam voort uit het renaissance ideaal om kennis te vergaren, maar ook uit het feit dat door reizen naar Azië en de nieuwe wereld er een grote nieuwsgierigheid was ontstaan naar onbekende verten. In Enkhuizen kon je die verre wonderlijke wereld aanschouwen.

Jorien Kant
Archiefcollectief Vereniging Oud Enkhuizen

De Enkhuizer geleerde Paludanus.

Lees nu de laatste editie van de digitale krant

Agenda