Scholieren in Zaanstreek-Waterland roken en drinken minder dan de rest van het land

Met de uitkomsten van deze Gezondheidsmonitor kan lokaal of regionaal een aanpak gekozen worden gericht op risicogroepen. Dit kan bijdragen aan het halen van de ambitieuze doelstellingen uit het Nationaal Preventieakkoord: geen tabak- en alcoholgebruik onder de 18 jaar in 2040.

Cijfers roken en drinken: dalende trend in Zaanstreek-Waterland

2.6% van de jongeren in de regio Zaanstreek-Waterland rookt minstens 1 keer per week. Landelijk is dit 4%, in 2010 was dit in de regio nog 13%. 18% van de jongeren heeft in de laatste 4 weken alcohol gedronken ook dat is minder dan landelijk (27%) en veel minder dan in 2010 (48%). Ook binge drinken - vijf of meer drankjes bij één gelegenheid in de afgelopen 4 weken- komt in de regio minder vaak voor dan landelijk (12% tegen 18%) en dan in 2010 (35% in de regio).

Naast de vergelijking met landelijk toont ook de vergelijking in de tijd aan dat het goed gaat met roken en drinken in Zaanstreek-Waterland.

Verschillen in roken tussen opleidingsniveaus

Roken laat flinke verschillen zien tussen opleidingsniveaus. Zo heeft 8% van de scholieren op het vmbo ooit een sigaret gerookt tegen 5% op havo/vwo. 4% op het vmbo en 1.3% op havo/vwo rookt één of meer sigaretten per week. Dit verschil is ook terug te zien bij ‘passief roken’: bij 18%van de jongeren op het vmbo is de afgelopen week in huis gerookt waar zij bij waren, van de jongeren op havo/vwo gaat het hierbij om 12%.

Verschillen in alcoholgebruik onder jongeren

In de Gezondheidsmonitor Jeugd vallen landelijk de grote regionale verschillen op - van 11% tot 27% - bij het binge drinken onder jongeren. Relatief lage percentages zijn te zien in meer stedelijke GGD-regio’s, zoals bij GGD Zaanstreek-Waterland. Een verklaring voor de gevonden regionale verschillen ligt mogelijk in verschillen in omgevingsfactoren en achtergrondkenmerken van de jongeren.

Bij de tweede en vierdeklassers in Zaanstreek-Waterland zien we dit grote verschil ook terug: 21% van de jongeren met een westerse achtergrond heeft in de laatste maand alcohol gedronken versus 8% van de jongeren met een niet-westerse achtergrond. En 13% van de jongeren met een westerse achtergrond heeft in de afgelopen 4 weken aan binge drinken gedaan versus 6% van de jongeren met een niet-westerse achtergrond.

Invloed van ouders op alcoholgebruik en roken

Ouders blijken invloed te hebben op het alcoholgebruik en roken van hun kinderen. Het gaat onder andere om voorbeeldgedrag van de ouders, het stellen van regels en monitoring.

Uit de Gezondheidsmonitor Jeugd blijkt dat bij 15% van de jongeren de afgelopen week in huis gerookt is waar de jongere bij is. Van de jongeren die ooit alcohol hebben gedronken, gedoogt 65% van de ouders dit. Onder gedogen verstaan we dat ouders het goed vinden, er niets van zeggen of het niet weten.

Het is belangrijk dat ouders met hun kinderen praten over middelengebruik, duidelijke regels stellen en ze helpen om nee te zeggen tegen roken, alcohol en drugs. Op de websites www.alcoholinfo.nl en www.nix18.nl staan tips en informatie hoe ouders dit gesprek aan kunnen gaan.

Toelichting Gezondheidsmonitor Jeugd

GGD Zaanstreek-Waterland heeft, samen met alle GGD’en in het land en met het RIVM, gegevens over gezondheid en leefstijl verzameld in het najaar van 2019. Landelijk deden ruim 170.000 leerlingen uit klas 2 en 4 van het reguliere voortgezet onderwijs mee aan het onderzoek. In Zaanstreek-Waterland waren dit er ruim 5400. De Gezondheidsmonitor Jeugd vindt elke vier jaar plaats. Naast roken en alcoholgebruik zijn er nog tal van andere gezondheidgerelateerde onderwerpen uitgevraagd.

Ambities Nationaal Preventieakkoord

In november 2018 hebben het ministerie van VWS en 70 maatschappelijke organisaties het Nationaal Preventieakkoord ondertekend. Het akkoord richt zich op het terugdringen van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. Voor roken is de doelstelling voor jongeren dat er in 2040 geen enkele jongere meer rookt. Voor alcohol is de doelstelling dat het alcoholgebruik onder jongeren is gedaald tot maximaal een kwart van alle jongeren en dat het aantal jongeren dat teveel drinkt ook afneemt. De cijfers van 2019 laten zien dat op beide thema’s nog stappen gezet moeten worden om de doelstellingen te realiseren.

Regionale aanpak

GGD Zaanstreek-Waterland draagt de NIX18 boodschap – Niet roken, niet drinken tot je 18de – op verschillende manieren uit en versterkt hiermee deze sociale norm onder de inwoners. Daarnaast worden landelijke interventies zoals de Gezonde School-aanpak en de Rookvrije Generatie regionaal ingezet.

Fris op school

In gemeente Zaanstad wordt bijvoorbeeld het project ‘Fris op school’ uitgevoerd. ‘Fris op school’ is een samenwerkingsverband van de gemeente, Brijder Jeugd, GGD Zaanstreek-Waterland, HALT en de schoolbesturen van het voortgezet onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs. Om voor leerlingen in het voortgezet onderwijs in Zaanstad tot een eenduidige aanpak te komen voor educatie, ouderbetrokkenheid, signaleren & begeleiden en beleid & regels. Met veel aandacht voor weerbaarheid en groepsdruk. Ook ouders doen mee in dit project. Zo krijgen ouders van kinderen in groep 8 voorlichting aangeboden.

Op naar een rookvrije generatie

GGD Zaanstreek-Waterland wil rookvrij opgroeien vanzelfsprekend maken. Ieder kind dat geboren wordt, moet de kans krijgen om volledig rookvrij op te groeien. In een rookvrije omgeving, zonder de verleiding van glimmende pakjes en toegevoegde smaakjes aan (e-)sigaretten en met goede voorbeelden om zich heen. Dat doen we met bewustwordingscampagnes zoals Stoptober en 30dagenGezond en met school-interventies zoals de Gezonde School en Helder op school.