Historie en beleving in de nieuwe Carillonzaal van de Speeltoren

Door Janine Klein

Nog steeds prijs ik mij gelukkig dat ik de Speeltoren dagelijks mag horen. “Thuiskomen als er zeven keer wordt getoeterd”.,zei mijn moeder vroeger toen ik nog niet kon klokkijken. En ook nu nog luister ik `s nachts met mijn ogen dicht en tel ik hoe laat het is. Tijdens de wekelijkse boodschappen op de markt kijk ik steevast omhoog om de ruitertjes te zien en word ik elke keer weer blij als de beiaardier op vrolijke wijze het weekend inluidt met live carillonmuziek.

Ontdekking

Dat die historie en beleving nu samenkomen in de nieuwe Carillonzaal doet mijn hart sneller kloppen. Bij binnenkomst wordt mijn blik getrokken naar de minutieus nagebouwde torenkoepel. Dit vakwerk van hout, met historische pen- en gatverbindingen, nodigt uit om erin te stappen. Eenmaal in de koepel staat de techniek voor niets. Het lijkt wel een tijdscapsule, want ik ga vanuit het heden moeiteloos naar de Slag op de Zuiderzee in 1573, zie de tram in vervlogen tijden door de straten rijden die ik op mijn duimpje ken en ontdek dat het houden van droge voeten helemaal niet vanzelfsprekend is in Waterland. Vanuit deze tijdscapsule stap ik weer terug in de tegenwoordige tijd, waar ik ontdek dat de techniek om carillonklokken te maken van alle tijden is. De tijd lijkt in dat opzicht wel stil te hebben gestaan. Het is een precisiewerkje dat, ondanks enkele moderne toevoegingen, nog steeds nauw luistert en echte vakmensen en veel handwerk vergt.

Met mijn technische oog kan ik naar al het vernuft dat in de verschillende klokken schuilgaat. Klokken die altijd blijven tikken, klokken die altijd op tijd lopen: er gaat een wereld voor me open. De korte, maar duidelijke uitleg bij elk onderdeel zorgt ervoor dat ik dit straks thuis nog kan vertellen. Al moeten ze het eigenlijk met eigen ogen komen bekijken.

Eyecatcher

Eyecatcher in de nieuwe Carillonzaal is het grote scherm, waarvan het beeld zó haarscherp is dat elk detail van de toren, de werking en de omgeving op je netvlies gebrand worden. Een uniek en bijzonder icoon, die Speeltoren van ons. Dat wordt mij na het zien van deze film wel duidelijk. Met de film in het achterhoofd druk ik mijn neus bijna tegen het glas waarachter de techniek in volle glorie doet waar het al eeuwen toe in staat is: de tijd laten zien én horen. Raderen werken op volle kracht, touwtjes bewegen en nu ik zelf heb ontdekt hoe de Faam kan blazen, zie ik het geheel in mijn hoofd tot leven komen. Het geheim ontrafelt zich: technisch vernuft en kinderlijke eenvoud lopen naadloos in elkaar over in deze toren die al eeuwen onveranderd is.

Plezier

Dat ook het kind in mij weer tot leven komt, blijkt bij het laatste fantastische onderdeel van deze zaal. Ik mag zélf het carillon bespelen. Niet het carillon dat daadwerkelijk in de toren hangt – ik zal Monnickendam mijn speelkunsten besparen – maar de miniatuurversie die beiaardier Henk Verhoef mij persoonlijk uitlegt en waarop ik vervolgens zelf mag spelen. Het bespelen van het carillon is identiek aan dat in de toren, al zijn deze toetsen, die ze stokken noemen, een stuk nieuwer dan waar de beiaardier zelf op speelt. Vol aandacht zoek ik de stokken bij de juiste toon. In opperste concentratie luister ik of de toon die ik in gedachte heb ook hoorbaar is. Ja! Ik heb weer de goede stok te pakken. Ik neurie vrolijk mee met de melodie en mijn glimlach word groter, want ik weet het zeker: als ik later groot ben word ik beiaardier van de Speeltoren!

Waterlandsmuseum de Speeltoren aan het Noordeinde in Monnickendam is sinds 5 juni weer geopend van dinsdag t/m zondag van 11.00 - 17.00 uur. Zie voor meer info www.despeeltoren.nl.