Helemaal Tureluurs van Keulse potten

Algemeen
Afbeelding
(Foto: Guus Bauer)

ZAANDAM - De fascinatie voor een bepaald verzamelobject gaat soms helemaal terug naar een ervaring uit de jeugd. De koffiebrander Van Nelle gebruikte voor de reclamecampagnes twee kabouters, Piggelmee en zijn vrouw Tureluur, die in een omgekeerde Keulse pot woonden vlak aan zee. Als kind was Linda de Boorder (1964) uit Zaandam onder de indruk van het gezellige woonverblijf.

Reclamesprookjes

Werknemer en schrijver Lambert Steenhuizen schreef een aantal reclameboekjes over Piggelmee. Het eerste verhaaltje uit 1920, Van het tovervisje, was gebaseerd op een sprookje van Grimm. Het werd een groot succes en tot en met 1988 volgde herdruk op herdruk en daarnaast nieuwe deeltjes, merchandiseartikelen, hoorspelen en zelfs een musical.

Drieduizend potten

Linda was altijd al dol op antieke spullen, op oma’s oude trapnaaimachine bijvoorbeeld. Dertig jaar geleden gingen veel ouderen naar het bejaardentehuis en kwamen hun hebbedingetjes op de markt. Linda kreeg bij een braderie van haar man een eerste Keulse pot cadeau. Op het bijbehorende kannetje stond een stempel. Het begin van de verzameling die inmiddels rond de drieduizend potten groot is. In allerlei formaten, van anderhalve centimeter hoog tot ruim een halve meter.

Imperfectie

Linda: ‘Het fascinerende aan de Keulse pot in alle verschijningsvormen is dat het gebruiksvoorwerpen waren, voor margarine, zuurkool, drank, azijn, soda, schoensmeer, zout en wat dies meer zij. Ze werden allereerst handgemaakt, op de schoptafel, waren elk op zich uniek. Juist die imperfectie vind ik interessant. Een ontbrekend oortje, een aparte richel, een letter die verkeerd om staat. Veel van de potten werden namelijk beschilderd door meisjes en vrouwen die analfabeet waren.’

Scheepspotten overboord

Bij toeval liep ze tegen een pot aan met een stempel van een andere producent: Lebon & Suilen uit Roermond. Niet de mooiste exemplaren, maar wel verzamelwaardig. Op deze potten en kruiken staat namelijk ook de inhoudsmaat en de verkoopprijs vermeld. ‘Natuurlijk heb ik wel dubbelen in mijn collectie, maar ook die verschillen net weer een klein beetje van elkaar. De scheepspotten vind ik het interessantst. Het idee dat van een en dezelfde productie de potten naar verschillende uithoeken zijn gegaan en uiteindelijk weer bij elkaar komen – in mijn verzameling bijvoorbeeld – spreekt me echt aan. Zo vond ik in Friesland potten die na gebruik in Afrika overboord zijn gegaan en jaren later weer zijn opgedoken. Het verhaal achter de potten is ook vaak bijzonder. Je kunt heel wat te weten komen over de bedrijven uit die tijd.’

Bijzonder Zaanse pot

Na een aantal decennia verzamelen krijgen de meeste collectioneurs te maken met plaatsgebrek. Het grote voordeel van Keulse potten is dat je ze als de bekende Russische Matroesjka poppen in elkaar kan zetten, van klein naar groot. ‘Wanneer ik ze om een of andere reden weer uit elkaar haal, word ik nog weleens verrast. Oh ja, die heb ik ook nog.’ Er zijn Keulse potten bij van rond de honderdvijftig jaar oud. Machinaal vervaardigde potten, gemakkelijk te herkennen aan de gladde onderkant, zijn voor de verzamelaar niet interessant. Af en toe gaat er weleens een pot stuk, of komt er een in scherven aan per post. Linda is heel praktisch. Die worden dan hergebruikt in de tuin. ‘Genoeg is genoeg. Er kan écht geen pot meer bij, maar laatst was ik wel heel blij toen mijn man in Groningen een pot vond van een Zaanse fabrikant. Heel zeldzaam. Toch ook mooi dat die fabriek hier vlak om de hoek zat.’

Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding