Primeur in De Schilp: voor het eerst centraal stemmen tellen
De dag na de verkiezingen, donderdag 16 maart, zijn alle stemformulieren in Rijswijk nog eens opnieuw geteld. Op één centrale plek: Sporthal De Schilp. Het was voor het eerst dat Rijswijk de stemmen van haar inwoners in twee delen telde. Op sommige punten heeft de gemeente Rijswijk deze manier van stemmen tellen onderschat, maar zeker vandaag verliep het soepel.
Door Debbie van Eijk
Sinds juni 2022 mogen gemeenten kiezen voor het stemmen tellen in twee delen. Bij dit zogeheten centrale tellen (versus ‘decentraal tellen’), worden na sluiting van de stemlokalen eerst alleen de stemmen geteld die op de deelnemende partijen zijn uitgebracht. Bijvoorbeeld: zoveel stemmen op BBB, zoveel stemmen op VVD, zoveel stemmen op PvdA - enzovoorts. De volgende dag wordt voor de tweede keer alles geteld, op een centrale plek: dan telt het gemeentelijk stembureau alle stemmen op lijst- en kandidaatsniveau. Dus bijvoorbeeld: zoveel stemmen VVD én daarvan zoveel op René van Hemert, of op PvdA én daarvan zoveel stemmen op Merel van Rooy.
Eerste telronde
De eerste telronde gebeurde woensdagavond 15 maart direct na de sluiting van de stembureaus en ging door tot ongeveer 2 uur ‘s nachts: toen was het tellen op alle locaties in Rijswijk klaar. Geconcentreerd doorgaan met tellen tot diep in de nacht is best pittig; in sommige gemeenten staakten stembureaus het tellen vroegtijdig vanwege vermoeidheid van de medewerkers. In Rijswijk had dat ook gemogen, maar hielden alle stembureauleden het vol.
In Rijswijk hielden stembureauleden het tot 2 uur ‘s nachts vol
Na deze eerste telronde, op lijstniveau, zijn de resultaten opgeschreven in een proces-verbaal en naar de gemeente gebracht. Alle stembussen werden vervoerd naar sporthal De Schilp. Daar begon donderdagochtend 16 maart om kwart voor 9 het centrale tellen. Ongeveer 90 mensen gingen aan de slag met de dertig Rijswijkse stembussen voor de Provinciale Statenverkiezingen én nog eens dertig voor de Waterschapsverkiezingen. Vijf uur lang duurde dat. Toen waren alle stemmen geteld.
Iedereen is welkom, volgens een democratisch principe, om bij het centrale stemmen tellen te komen kijken. Mensen moeten wel achter de zwarte linten blijven en mogen de stembureauleden niet aanspreken. - DvE
Nauwgezet te werk gaan
“Monnikenwerk,” noemt een medewerker het na afloop. De man van ongeveer 60 jaar oogt wat vermoeid, maar ook wel voldaan. De sfeer in sporthal De Schilp is opgewekt, deze middag. Er ligt bij een stembureaumedewerker een banaan op tafel. Een ander eet een broodje. De tellers lachen af en toe, tussen het laatste tellen door. Bij degenen die hun jas aangetrokken hebben om te gaan, is opluchting van de gezichten te lezen. “Je moet goed kunnen tellen en turven. Heel nauwgezet te werk gaan,” vertelt de medewerker verder. “Alles wordt sowieso twee keer geteld.” Zodra er ook maar iets niet klopte, moest alles opnieuw worden geteld. Hoe vaak dat bij zijn team gebeurde? “Toch wel regelmatig.” Zijn vermoeidheid valt nog mee, relativeert hij: er zijn ook stembureaumedewerkers die vannacht ook aan het tellen waren.
Tegen de lunch klaar
De 90 medewerkers zijn opgedeeld in 15 telgroepen met ieder zes à zeven tellers. Aan het hoofd van iedere telgroep is een telleider, herkenbaar aan een geel hesje. Verder is er een team achter laptops, dat de resultaten meteen invoert in de laptop. De manager van het gemeentelijk stembureau, Mark Kraakman, is tevreden over hoe het vandaag verloopt. “We hebben eerst de stemmen voor de Provinciale Statenverkiezingen geteld, op persoon. Tegen de lunch waren we klaar. Na de lunch begonnen we aan de Waterschapsverkiezingen. Daarvoor zijn we nu bezig met de laatste loodjes.”
Medewerkers achter laptops voeren meteen de resultaten in. - DvE
De telleider (in het gele hesje) moet continu zicht hebben op de tellers. - DvE
Blij met centraal tellen
Kraakman is blij dat Rijswijk de gelegenheid heeft aangegrepen om centraal te tellen: “Dat is voor het eerst, hiervoor telden we altijd decentraal.” Wel erkent hij: “Het tellen op lijstniveau” - de eerste ‘telronde’ gisteravond - ”hebben we iets onderschat. Daar hadden we iets meer kracht op kunnen zetten, want sommige bureaus waren door het beperkte aantal tellers pas om 2 uur klaar.” Maar van gemeenten in Zuid-Holland die gekozen hebben voor decentraal tellen, vangt hij signalen op dat het daar wat moeizamer verliep.
Ervaring opgedaan bij hertelling in Marimbahal
Dat het centrale tellen in De Schilp vandaag zo soepel verloopt, is te danken aan twee eerdere ervaringen van de gemeente Rijswijk met deze manier van tellen: “We hebben ervaring opgedaan toen we brievenstemmen moesten tellen. En een paar jaar geleden, bij de hertelling in de Marimbahal. De uitkomst van de gemeenteraadsverkiezingen moest toen opnieuw bepaald worden aan de hand van het precieze aantal stemmen. Het ging te gelijk op tussen Wij.Rijswijk en D66.”
Volle en legere stembussen
Door die twee ervaringen weet de gemeente hoe ze dit centrale tellen efficiënt kon organiseren. “Het voordeel aan het centraal tellen is dat de tellers zich ook breder kunnen inzetten.” Een voorbeeld: niet iedere stembus had evenveel stemformulieren. Die van Museum Rijswijk en Amicitia bijvoorbeeld, die puilden uit. “Het aantal stemformulieren per bus varieerde van 300 tot 1500 stuks.” Tellers van minder goed gevulde stembussen konden dus, als ze klaar waren, bijspringen bij de tellers van de goedgevulde.
Stembussen en vuilniszakken met stemformulieren. - DvE
Die van Museum Rijswijk en Amicitia puilden uit
Onder de tellers waren medewerkers van de gemeente, maar ook uitzendkrachten. Een van hen, een meisje van begin twintig met blinkende oorbellen, hippe kleding en een waterflesje in haar hand, kijkt tevreden terug op haar werkdag. Het was voor het eerst dat ze dit werk deed. Ze werkt normaal gesproken in de zorg. “Mijn collega’s waren superleuke mensen,” vertelt ze enthousiast. “We zijn ook goed verzorgd. Kregen lekker eten en drinken.” Wel was het secuur werk, maar daar is zij wel voor in de wieg gelegd. Hoeveel stemmen ze voor haar gevoel heeft geteld? “Heel veel. Wel honderden.”
De laatste stemmen worden geteld. - DvE
