Panorama Schiedam: Stadsverhalen in miniatuur
Wist je dat Schiedam is gesticht door Aleida, een sterke alleenstaande vrouw? En dat de stadssleutels voor keizer Napoleon nog altijd in de stad zijn? In het nieuwe Panorama Schiedam vertelt het Stedelijk Museum Schiedam de verhalen van de stad.
Het gaat niet alleen over harde werkers, dromers en avonturiers maar ook over helden, strategen en overlevers. Op het panorama staat het allereerste huis, de molens en de flatgebouwen, en bezoekers maken kennis met het paardje van Kethel, dat ruim 2.000 jaar oud is. De presentatie is voor iedereen van jong tot oud en gaat zaterdag 14 mei open. Dat valt samen met de feestelijke heropening van het museumgebouw dat anderhalf jaar dicht was door renovatie. Het Panorama Schiedam is de eerste semi- permanente presentatie over de geschiedenis in het museum en in de stad.
Lachen
“Het Panorama Schiedam biedt een inkijkje in het Schiedam van vroeger”, zegt museumdirecteur Anne de Haij. “Je ziet verhalen van Schiedammers uit de hele wereld, die samen de stad en Nederland maakten tot wat het nu is.” Merel van der Vaart, conservator stadsgeschiedenis: “We wilden aandacht geven aan verhalen over Schiedam die soms nog onderbelicht zijn, maar waarin veel mensen van nu zich zullen herkennen. Je stapt in een fantasierijke wereld in miniatuur en ziet huisjes met sfeervol verlichte ramen. Ook hoor je mensen praten en lachen. Je staat er letterlijk middenin, soms loop je zelfs op water.”
Water
Samen met geschiedenis-experts uit de stad koos het museum tien verhalen die belangrijk zijn voor de stad en vaak ook gaan over de geschiedenis van Nederland. Water speelt een belangrijke rol. De trekvaart – het OV van vroeger – vervoert mensen naar de stad. Ze komen ook uit andere landen, vaak met schepen die de wereldzeeën bevaren. Bij hoog water zorgt de Maas voor overstromingen in de vooroorlogse wijk De Gorzen. Mensen timmeren ramen en deuren dicht om hun huis te beschermen.
Wünderkammer Marloes van der Hoek en Wikke van Houwelingen, kunstenaars die doorgaans theaterdecors ontwerpen, gaven het panorama vorm als een voorstelling met Schiedammers in de hoofd- en bijrollen. Daarbij werkten ze samen met licht- en geluidsontwerpers, requisietenmakers en maquettebouwers. “Voor Schiedammers is het hopelijk een landschap van herkenning, maar ook mensen van buiten zullen zich herkennen”, zegt Van der Hoek die het panorama vergelijkt met een wünderkammer waar je grote en kleine schatten kan vinden. Van Houwelingen: “Je ziet de vitaliteit van mensen, elke tegenslag wordt omgezet in daden.”
De tentoonstelling gaat over leven in een kwetsbare delta, sociale ongelijkheid en de wereldeconomie. Deze thema’s zijn nog altijd actueel en sluiten aan bij de Canon van Nederland met vijftig hoogtepunten uit de Nederlandse geschiedenis. Schiedam is in zijn historie ‘typisch Nederland’ en soms zelfs voorloper. Hier schrijven Schiedammers het verhaal van Nederland.
Teetge
Bij binnenkomst in het panorama staat de bezoeker eerst op ‘het mooiste uitkijkpunt van de stad’ en zien de hele stad. Daarna wandelt deze door de geschiedenis, een reis die zo’n 200 jaar vóór de jaartelling begint. Het land maakt dan deel uit van het Romeinse rijk. Lopen bezoekers verder dan trekken de eeuwen aan hen voorbij. Zij maken kennis met Teetge die rond 1600 wordt geboren. De herbergier helpt jonge mannen aan een contract bij de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) in ruil voor een deel van hun loon.
Bezoekers komen te weten dat Schiedammers een rol hadden op de plantages in Suriname. Ze hielden slaven in deze Nederlandse kolonie. Ook ontmoeten de bezoekers Cornelis Stout die er met zijn gezin naartoe gaat. De Schiedammer wil er als kuiper (tonnenmaker) werken. Midden op zee kapen piraten het schip en wordt het gezin verkocht en tot slaaf gemaakt. Na een reddingsactie van Schiedammers worden ze vrijgekocht en keren ze terug.
In de 19de en 20ste eeuw staat de stad in het teken van de jeneverindustrie. Veel Schiedammers werken in branderijen, mouterijen of in de glasfabriek. Elisabeth Koeten-Ooms doet mee aan protestacties en hongeroptochten. In 1919 wordt ze in de gemeenteraad gekozen, als eerste vrouw ooit, ook in Nederland. De laatste verhalen gaan over de wijken De Gorzen, Nieuwland en Groenoord. Hoe is het om daar te wonen in de laatste helft van de twintigste eeuw? Het panorama eindigt met een plek waar bezoekers hun bijdrage kunnen achterlaten. Daar begint de geschiedenis van morgen.
Met dank aan Gemeente Schiedam, VriendenLoterij, Provincie Zuid-Holland, Prins Bernhard Cultuur Fonds. Samenwerkingspartners Gemeentearchief Schiedam, Nationaal Jenevermuseum, Historische Vereniging Schiedam, educatief archeologisch erf Masamuda.
Paardje
Het paardje is gevonden tijdens een opgraving bij een Romeins boerenbedrijf in Kethel, nu een wijk van Schiedam. Het was waarschijnlijk beschilderd. Mogelijk stond het in huis als versiering, misschien speelden de kinderen ermee. De Romeinen maakten deze beeldjes van pijpaarde, een witbakkende klei die werd gebruikt om pijpen te maken. Ze gebruikten daarvoor een mal, waardoor ze in serie konden produceren.
