Aandacht voor historie op Erfgoedpark

Algemeen
Afbeelding
(Foto: Bert Westendorp)

Stichting Cornelis Corneliszoon van Uitgeest vraagt gemeente om financiële bijdrage

UITGEEST – De jeugd vermaakt zich prima op de kinderspeelplaats van Erfgoedpark De Hoop. De luxe tenthuisjes zijn merendeels bezet en de opstallen met verblijfsaccommodaties voor toeristen, een ijssalon en een restaurant zien perfect uit. Dit voorjaar ging het commerciële deel van het park open, nu nog de cultuurhistorische component; zoals de bouw van een werkende houtzaagmolen, als eerbetoon aan Cornelis Corneliszoon van Uitgeest. Hoe staat het met die plannen?

De initiatiefnemers van het recreatiebedrijf Paul Klomp en Nico Scheffer, bekend van Vuurlinie Events en Gasterij Vuurland in Beverwijk, hebben bij de start van hun project in Uitgeest al aangegeven dat ze ook ruimte willen bieden aan de organisaties die hier op het terrein nog iets met het erfgoed willen doen. Dan gaat het met name om de bouw van de houtzaagmolen. Bovendien is door de ondernemers een al bestaande houtdroogloods beschikbaar gesteld. Die mag ‘museaal’ worden ingericht, met publieksinformatie over de boeiende geschiedenis en het historische landschap hier.

Nooit voltooid

Tot verdriet van velen bleef het eerdere project voor een uitgebreid Erfgoedpark in goede bedoelingen steken. Door allerlei politieke verwikkelingen is dat nooit voltooid. De opstallen die er voor waren neergezet raakten in verval en bleven ongebruikt. De nieuwe ondernemers hebben er nu een andere bestemming aan gegeven en er iets moois van gemaakt. Het fundament voor de molen ligt er nog wel, ongebruikt. Maar - zo is de vraag - komt daar ooit nog een molen op te staan?

Overtuigd

Cees Hazenberg van de Cornelis Coalitie, is daar nog steeds van overtuigd. Hij voert het woord namens dit gelegenheidscollectief met vertegenwoordigers van vijf erfgoedorganisaties: naast de Stichting Cornelis Corneliszoon van Uitgeest zijn dat de Vereniging Oud Uitgeest, Museum Kennemerland, de Stichting Oer-IJ en de Stichting Uitgeester- en Akersloter Molens. Gezamenlijk zetten ze zich in voor de cultuurhistorische component op het Erfgoedpark.

Twee onderdelen

De plannen zoals die er nu liggen, bestaan uit twee onderdelen; een werkende houtzaagmolen en een permanente presentatie over de geschiedenis en het landschap. Eerst wil de club met de inrichting van de houtloods aan de slag. De verbouwing en inrichting vergt een investering ruim twee ton. De gemeente Uitgeest is nu officieel gevraagd daarvoor een subsidie van vijftigduizend euro beschikbaar te stellen. Met het recreatieschap Raum en de provincie Noord-Holland worden gesprekken gevoerd over een aanvullende bijdrage. Belangrijk daarbij is, dat eerst de gemeente laat blijken waarde te hechten aan het initiatief.

Nieuwe inrichting

Met de ondernemers op het Erfgoedpark is afgesproken, dat de houtloods komende winter een nieuwe inrichting zal krijgen. Voor het zomerseizoen van 2022 begint moet de museale presentatie voor publiek open zijn. De voorziening past helemaal in het toeristisch beleid van de gemeente, het recreatieschap en de provincie, waarbij op een laagdrempelige manier publiek aandacht is voor de geschiedenis van het gebied. Door die informatie gaan de mensen anders naar het landschap kijken. Krijgt de omgeving meer betekenis en wordt het bezoek meer een belevenis.

Verzamelplek

De houtloods leent zich ook bij uitstek als verzamelplek voor excursies en kleinschalige evenementjes. De locatie is al opgenomen als tussenstop of start- en finishplek voor diverse wandel- en fietsroutes. Daarbij wordt samengewerkt met diverse recreatieondernemers in de buurt, waarbij ook andere voorzieningen als Fort K’IJK, Museum Kennemerland en Huis van Hilde worden betrokken.

Permanente expositie

De permanente expositie zal ook aandacht besteden aan de plannen van de molen. Arie Zonjee vertelt dat de bouw een meerjarenproject wordt en daarmee een attractie op zich zal zijn. De financiering voor dit onderdeel is ook niet zomaar geregeld. De kosten belopen al snel een ton of acht, zo blijkt uit de offertes van molenbouwers die er liggen. Om het benodigde geld bij elkaar te krijgen, wordt nu intensief samengewerkt met een professionele sponsorwerver.

Gezaagd

Staat de molen er eenmaal, dan kan er ook worden gezaagd. Arie Zonjee legt uit dat een kostendekkende exploitatie goed mogelijk is. “We gaan wagenschot gezaagd hout aanbieden. Dat gaat om dun gezaagd eikenhout, waar met name in de restauratiebouw veel behoefte aan bestaat. Die molen gaat zijn eigen broek wel ophouden. Dat zagen levert geld op’’, weet Arie. “En vrijwilligers genoeg om die paltrok te laten draaien.’’

Iets bijzonders

Léon Klein Schiphorst, namens de Stichting Oer-IJ actief binnen de Corneliscoalitie, wijst nog eens op de bijzondere omstandigheden waarbij vijf regionale erfgoedinstellingen zich samen inzetten voor dit project. “Daar leeft het besef dat we hier met iets bijzonders bezig zijn. De unieke loods, een provinciaal monument, staat nu ongebruikt leeg en te verkommeren. Met deze invulling krijgt het een hele mooie nieuwe bestemming. En nog belangrijker: door het initiatief van de Cornelis Coalitie kan er toch nog iets worden waargemaakt van de ambitie dat hier een Erfgoedpark is gevestigd.’’

Krelis was een groot uitvinder

Krelis was zijn bijnaam. Officieel heette hij Cornelis Corneliszoon van Uitgeest. Hij leefde naar schatting tussen 1540 en 1607. Afbeelding van hem zijn er niet, ook weet niemand waar zijn graf zich bevindt. Toch is deze ‘schamele huysman met wijff ende kinderen belast’ - zoals hij is officiële documenten wordt genoemd - zeer belangrijk geweest voor Uitgeest en de economische opleving van ons land aan de vooravond van de Gouden Eeuw. Cornelis was de uitvinder van de houtzaagmolen. Dat zagen gebeurde tot die tijd met de hand; zwaar, arbeidsintensief werk. Op de wind ging dat wel dertig keer sneller.

Cornelis Corneliszoon had een traditionele timmerwerf aan de Meldijk. Hij was getrouwd met de dochter van een meelmolenaar. Door die combinatie moet hij op het idee zijn gekomen om met een krukas het draaien van wieken om te zetten in een op een neergaande beweging en zo zaagramen in beweging te brengen. Hij was geen academicus maar een vernufteling, die met zijn boerenverstand een praktische oplossing zocht voor een actueel probleem. Bij bedacht ook een pomp voor waterverplaatsing en een manier om met gekantelde molenstenen meer olie uit zaad te persen, de zogenaamde kollergang.

Uit angst voor verlies van werk protesteerde het Gilde van Houtzagers tegen de komst van de houtzaagmolen in Amsterdam, maar in de Zaanstreek was Cornelis meer dan welkom. Het begin van de eerste industriële revolutie. Nederland herstelde in die tijd van de Spaanse overheersing en er was een enorme vraag naar gezaagd hout; voor nieuwe boerderijen, bedrijfspanden en voor de bouw van schepen. De handelsvloot kon snel worden uitgebreid en we veroverden de wereld. Met dank aan Cornelis Corneliszoon van Uitgeest. Hij is er rijk noch beroemd door geworden. 

Weinig mensen kennen zijn naam, Uitgeest heeft een straat naar hem vernoemd en er is nu ook een restaurant met de naam Krelis. Het zijn vooral buitenlandse wetenschappers die Cornelis lof toezwaaien. De molen en loods worden vooral eerbetoon aan deze ‘vernufteling’ van vroeger, aan wie we in zekere zin onze welvaart vandaag hebben te danken.