Op de pijp met... Ineke van der Knaap-Morsch
Op de pijp met... Even pauze. Even op de pijp. Bakkie doen, praatje maken. Met en over bijzondere Westlanders. Westlanders met een verhaal. Over Westlandse waarden, en over heden, verleden en toekomst. Deze keer praten we met Ineke van der Knaap-Morsch.
Tekst: Esdor van Elten / Foto: Ton van Zeijl
Schilderes Ineke van der Knaap-Morsch (81) creëerde met haar cursisten in het 55+centrum Hof van Heden in Naaldwijk een kleine expositie met portretten van de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo (1907-1954). Nu nog te zien aldaar aan de Dijkweg. Kahlo is een van haar inspiratiebronnen, net zoals Het Westland dat is. “Ik wilde de drive die ik heb graag doorgeven aan mijn cursisten”. Ineke is getrouwd met Nico en woont (nog) in Poeldijk. Samen hebben zij drie kinderen en tien kleinkinderen.
Waar kom je vandaan?
Ik ben geboren in Alkmaar, in een gezin met acht kinderen; ik heb nog drie broers en vier zussen. Mijn vader was bouwkundig uitvoerder in de scholenbouw en vanwege de concurrentie in die tijd verhuisden we naar Den Haag toen ik 17 was. Dat was een heel avontuur. Zelf heb ik na de lagere school en de VGLO de Handelsavondschool gevolgd. Die heb ik in Den Haag afgemaakt. Daarna heb ik vijf jaar als stenotypiste bij Esso Nederland gewerkt.
Hoe kwam je dan in het Westland terecht?
Ik trouwde met Nico, die tuinder was. We ontmoetten elkaar bij Jocatel in Den Haag. Daar was op zondag altijd dansen in de Hockey-rotonde en daar kwamen ook Westlanders. Ik wist toen amper dat je een Westland had. Ja, druiven werden daar geteeld . Nico was een gezellige prater, dus we maakten een afspraakje. Ik dacht: die staat er nooit. Maar hij stond er, met z’n rooie brommer!
Een hele verandering...
Ja. Ik stopte met werken bij de Esso. Het tuindersleven was wennen. In die tijd teelde hij nog druiven en perziken, dus heb ik leren krenten. En elke dag om half een moest natuurlijk het eten op tafel, want het tuindersleven is vroeg beginnen! Het was een andere tijd toen, en terugkijkend was ik toen misschien iets te onderdanig!
Je bent nu meer vrijgevochten?
Ik heb de mogelijkheid gekregen èn genomen om ook meer met mijn eigen dingen bezig te zijn. Een van de eerste dingen was dat ik lid werd van het koor Deo Sacrum, waar mijn dochtertje Suzan bij zong. Dat was een hele openbaring voor mij. Mooie ervaringen opgedaan en geleerd. We maakten in het verleden buitenlandse reizen, dus ging ik mijn talen weer ophalen aan de ‘moedermavo’ in De Naald. Daar kwam ik ook weer in aanraking met tekenen en schilderen. Op mijn 49ste begon ik ermee. Ik heb elf jaar bij de Vrije Akademie in Delft gezeten en twaalf jaar bij het Koorenhuis in Den Haag. Het was iedere keer weer een feestje. Ik heb les gehad van Qiangli Liang, een Chinese kunstschilder bij wie ik portret-les had, samen met mijn vriendin.Ik was ruim 20 jaar gastvrouw in Kunsthuis 18. Nico vond het eerst maar niks. Echt een Westlander: altijd werken. Maar ik heb hem altijd wel meegekregen met mijn plannen en toen op mijn aanraden lid werd van het Westlands Mannenkoor, ging er een wereld voor hem open. Net zoals dat voor mij was gebeurd. Het schilderen gaf mij vrijheid: Met de VAK naar de Waddeneilanden op een schip van de Bruine Vloot, dat is nog eens wat anders dan paprika’s sorteren!
Je ging ook lesgeven...
Dat werd me gevraagd door Gerda Bruinsma, zij was toentertijd directrice van De Hof van Heden, toen ik 63 was en al zo’n veertien jaar schilderde. Ik had er m’n twijfels over: eerst maar vijf keer proberen, spraken wij af.
Dat werd ietsje langer...
Achttien jaar om precies te zijn. Het is altijd leuk geweest om les te geven. Je krijgt terug wat je geeft, al lukte het me helaas niet altijd om de drive die ik voor schilderen, en voor mijn andere bezigheden heb, goed over te dragen. Ik wil me helemaal in iets verdiepen en erop doorgaan. Dat is ook wel iets Westlands trouwens: ergens helemaal voor gaan. En als het niet lukt, gewoon doorgaan.
Zou je kunnen zeggen dat de kunst je bevrijd heeft?
Nou, zo erg wil ik het niet stellen, Het is gewoon enorm belangrijk om iets te doen dat bij je hoort, iets waar je blij van wordt. Dan ben je ook tot meer in staat, is mijn ervaring!
Is dat wat je aanspreekt in Frida Kahlo, je eigen pad kiezen, jezelf ontwikkelen...
Mijn eerste kennismaking met Frida Kahlo was toen ik met vriendinnen een expositie bezocht in het Koninginnen Paleisje aan het Voorhout in Den Haag, waar onder andere ook haar beroemde bed stond. Kort daarna kwam de film Frida uit met Salma Hayek in de hoofdrol. Daarna kreeg ik haar biografie van mijn dochter. Ze inspireert mij zeker door haar werk en haar leven. Dat ze voor voor haarzelf op kon komen en zich niets aantrok van regels. Zoals zij voor de familiefoto op kwam draven in een mannenpak. Ik zou niet kunnen wat zij kon, ook niet op het gebied van schilderen. Dat ambieer ik ook niet!
Je bent zelf ook in Mexico geweest...
Zeker, hierdoor heb ik met mijn man een reis naar Mexico, Guatemala en Belize gemaakt. .Toen al, twintig jaar geleden, zag je in Guatemala overal muurschilderingen van haar. Tegenwoordig is zij natuurlijk enorm actueel, met de tentoonstelling in het Drents museum, en de serie die Jeroen Krabbé over haar maakte.
Dus jij ging ook met je eigen cursisten aan de slag....
Ik heb gemerkt, na een aantal jaren, dat samen een project doen enorm leerzaam maar vooral ook leuk is. Ze kenden Frida en haar werk niet, dus hebben we eerst samen de film Frida gekeken. Daar werden ze enthousiast door. Het leuke is dat ieder werk weer anders is geworden. Zo zie je hoe verschillend mensen zijn. We gaan weer met een nieuw project beginnen, maar deze portretten blijven nog wel even in de Hof van Heden hangen.
Zit er ook protest in jouw werk, net als in dat van Frida?
Ik ben niet zo van het protest. Als er een boodschap in mijn werk zit dan is dat vooral dat ik veel zegeningen in mijn leven heb gekregen. Iedereen krijgt die en ze zijn als handgrepen in de bus; je moet ze beet pakken om verder te komen om je doel te bereiken.
Wat schilder je zelf?
Wat mij boeit! Ik heb vooral veel Westlandse taferelen geschilderd in aquarel, olie en tegenwoordig veel acryl. Ik fotografeer veel en let vooral op de lichtval. Vroeger schilderde ik graag buiten; ik let erg op het licht, zoals dat de hele dag door weer verandert door de zon! Ik herinner me een workshop op het strand. Er stond een stevige wind en alles waaide steeds weg, maar op den duur krijg je er toch vat op. De kleuren van het zeewater zie je veranderen, die zijn niet te pakken met een fototoestel!
Werk je met olieverf?
Ik begon met aquarelleren, daarna olieverf. Tegenwoordig veel met acrylverf. Iedere verf heeft zo zijn eigen eigenschappen, waar je aan moet wennen. Olieverf heeft een bepaalde ‘vloei’ die ik erg prettig vind bij portretten. Verf moet je leren aanvoelen.
Je bent nu gestopt met lesgeven...
Ja. Toen ik het aangaf schrokken de mensen bijna. Ik wist niet dat ik zo gewaardeerd werd. Komend seizoen zal ik nog enkele weken invallen, omdat de nieuwe docent nog niet kan beginnen en dat doe ik graag. We gaan aan de slag met het Melkmeisje van Vermeer denk ik. Ik heb 18 jaar les gegeven aan een trouwe groep en ook met elkaar musea bezocht. Mijn mooie tijd bij de Hof van Heden zit er bijna op. Nu komen er andere drukke tijden aan.
Want?
Wij verhuizen van Poeldijk naar Naaldwijk, en dat is een hele klus. Het is goed dat we het doen hoor, maar ik zal ons huis in Poeldijk missen. Straks heb ik geen atelier meer! Nou ja, desnoods zet ik mijn schildersezel wel in de huiskamer.
Je gaat je niet vervelen...
Welnee, ik heb nog zoveel andere dingen. Ik speel sinds mijn 71e fit-hockey bij Hockeyvereniging Westland. Dat gaat anders dan bij de jongeren natuurlijk, we hebben een speciale stick en geen harde bal. Maar het is ontzettend leuk en je bent goed in beweging! Echt, ik kan het iedereen aanraden!
