Aardwarmte als eerste stap naar een duurzaam Westland
Westland wil onafhankelijker worden van fossiele brandstoffen. Er wordt gezocht naar nieuwe manieren om kassen en woningen van energie te voorzien. Een daarvan is gebruik maken van de warmte die diep in de aarde zit, (aardwarmte. Inmiddels zijn een aantal telers gestart met het boren naar aardwarmte. De eerste duurzame tomaten, geteeld middels aardwarmte, moeten volgend jaar in de schappen liggen.
Aardwarmte is warmte uit aardlagen dieper dan 500 meter. Door het boren van twee putten, één om warm water omhoog te pompen en één om het afgekoelde water weer terug in de grond te pompen, kan warm water uit de diepe ondergrond worden gebruikt voor het verwarmen van bijvoorbeeld kassen en huizen.
Gemiddeld neemt de bodemtemperatuur met 3 graden toe per 100 meter die we dieper de aardkorst ingaan, de zogeheten geothermie of geothermische gradiënt. Een aardlaag is eigenlijk de grond van heel vroeger, die in de loop der tijd bedekt is met steeds jongere aardlagen. De ene soort aardlaag levert meer warmte op dan de ander, maar in principe geldt: hoe dieper, hoe warmer.
Wethouder Economische Zaken, Theo Duijvestjn heeft zich de afgelopen jaren hard gemaakt voor de toepassing van aardwarmte: “Toepassing van een duurzame energiebron als aardwarmte draagt in belangrijke mate bij aan het streven van de gemeente Westland om de meest innovatieve en duurzame Greenport van Nederland te zijn. Aardwarmte levert een belangrijke bijdrage aan onze milieudoelstellingen en is ook vanuit economisch perspectief gunstig.”
Veel mensen zijn bang voor de risico’s’ die een boring met zich meebrengt. De gebeurtenissen in Groningen door de gaswinningen zitten vers in het geheugen.
Volgens Jan Dirk Jansen, professor geoscience aan de universiteit van Delft, hoeven burgers niet bang te zijn voor Groningse taferelen. “Aardwarmte zoals we die in Nederland gebruiken is een veilige manier van energiewinning. We boren tot zo’n twee tot drie kilometer diep waar het water rond de 70 tot 80 graden is. Het warme water dat uit de put, die de “productieput” wordt genoemd, naar boven stroomt, wordt na gebruik voor verwarming van kassen, huizen of kantoren weer teruggepompt in het reservoir door een tweede put de “injectieput”), een paar kilometer verderop. Daarom blijft de druk in het reservoir op peil en krijg je dus geen samenpersing van de ondergrond zoals dat wel in Groningen gebeurt en waardoor er in Groningen dus aardbevingen ontstaan. Daar stroomt het gas uit het reservoir, maar wordt er niets teruggepompt.
Een klein risico in Nederland is dat je behalve warm water ook een beetje gas of olie produceert. Als dat zo blijkt te zijn kun je dat bovenaan de put scheiden van het water met een “separator”, een tank waarin het gas of de olie naar boven drijft terwijl het water naar beneden zakt. Daar moetje natuurlijk zorgvuldig mee omgaan om brand en explosiegevaar te voorkomen. Maar dat zijn we in Nederland wel gewend en er is nog nooit iets misgegaan.”
Westland agenda
De eerste twee aardwarmteboringen in Westland zijn inmiddels een succes.
Green Well Westland BV was het eerste project in Westland dat ging boren naar aardwarmte en in mei van dit jaar startte VOF Geothermie de Lier met haar aardwarmteproject. Een derde boring naar aardwarmte is aanstaande.
Beide aardwarmteprojecten worden ondersteund vanuit de Westland Agenda. Deze agenda is in 2009 opgesteld door de gemeente Westland en het Westlandse bedrijfsleven en bevat projecten om bedrijven sterker uit de crisis te laten komen. Verdere verduurzaming van het glastuinbouwcluster wordt gezien als een kans. Om het gebruik van aardwarmte te stimuleren heeft Rabobank Westland € 1 mln. geschonken aan de Westland Agenda vanuit ‘DIT initiatief’, een fonds waarmee de bank duurzame innovaties in de tuinbouw wil stimuleren. De gemeente heeft eveneens € 1 mln. beschikbaar gesteld. Met deze € 2 mln. worden meerdere aardwarmte-initiatieven ondersteund. De Westland Agenda staat. garant voor risico’s tijdens de boring. Wanneer de boring succesvol verloopt en er geen aanspraak wordt gemaakt op de garantie-gelden kunnen opvolgende initiatieven er gebruik van maken.
Theo Duijvestijn: “De gemeente Westland streeft er naar om het in Westland aanwezige aardwarmtepotentieel optimaal te benutten en stimuleert en begeleidt initiatieven die hier aan bijdragen. De Westland agenda is een belangrijk instrument om ondernemers te stimuleren en motiveren te investeren in duurzame projecten.”
Jos Scheffers van Green Well Westland vervolgt: “Boren naar aardwarmte brengt geologische en financiële risico’s met zich mee en de kosten zijn hoog. We kregen onder andere subsidie vanuit de Westland Agenda, bedoeld om innovatie te stimuleren in tijden van crisis. Vanuit de Westland Agenda hebben wij 250.000 euro gekregen. De gemeente stond garant voor een bedrag van 750.000 euro, voor als het project zou mislukken. Maar dat geld hebben wij niet nodig gehad. Het gaat beter dan we hadden kunnen dromen. We hadden beraamd de investeringen na vijftien jaar terug te kunnen verdienen, maar het gaat veel sneller. We pompen meer water op dan gedacht, namelijk 180 kuub per uur, in plaats van 140 kuub.”
TRIAS
Bij Green Well Westland en VOF Geothermie de Lier wordt er geboord naar de onderkrijtlaag. Dit zijn boringen met een diepte van ongeveer 2,5 tot 2.8 km. Deze onderkrijtboringen voorzien Westland voor ongeveer 10 tot 20% in de warmtebehoefte. Dit percentage moet hoger en dat kan door te boren naar diepere aardlager; de Trias. Bij de Trias boring wordt vanuiteen onderkrijtboring doorgeboord naar de Trias-laag op 4 kilometer diepte.
In het Westlandse collegewerkprogramma is de ambitie opgenomen dat er aan het einde van deze bestuursperiode, in 2018, in Westland zes aardwarmteboringen naar de aardlaag ‘onder Krijtzanden’ zijn gerealiseerd (ca. 2,5 kilometer diepte) en één proefboring naar de diepere Trias-aardlaag (meer dan 4 kilometer diep).
Sinds 2011 zetten FloraHolland, Westland Infra en HVC, middels een consortium, zich in om dit innovatief geothermieproject te realiseren. Een geologische studie uitgevoerd in opdracht van Westland heeft uitgewezen dat de ‘Triasformatie’ die op 4 kilometer diepte ligt, genoeg warmte bevat om circa 80% van het Westland van warmte te voorzien. Waarom het consortium inzet op een diepe boring van 4 km en niet op een goedkopere, ondiepe boring, legt Marco van Soerland van HVC uit: “Bij een diepere boring is het rendement gunstiger: een diepe boring kost drie keer meer en levert vijf maal meer energie op. Met deze trias boring werk je sneller en effectiever aan een brede verduurzaming van Westland. Het bijzondere van het project is overigens dat er in eerste instantie geboord wordt naar de Onder Krijtzanden en daarnaast een proefboring naar de Trias zandsteenlagen. Er wordt dus sowieso een geothermieproject gerealiseerd.”
Nog niet lang geleden was een boring naar het Trias uitgesloten vanwege een geologische controverse. De initiatiefnemers en de gemeente Westland hebben zich toen gewend tot het ministerie van Economische Zaken en verzocht om een zogenaamde Green Deal.
Deze is in september ondertekend en houdt in dat het ministerie voor een bedrag van € 3,6 miljoen garant staat voor de proefboring.
Samen met een bijdrage vanuit de Westland Agenda en het DIT-fonds van de Rabobank wordt de proefboring mogelijk gemaakt.
Wethouder Theo Dijvestijn heeft zich ook hard gemaakt voor de Triasboring.
“Bij een optimale benutting van de warmte in de Trias-aardlaag onder Westland, kan 70 tot 80% van de Westlandse warmtevraag worden gedekt. Op die manier kan in nagenoeg de gehele duurzaamheidsdoelstelling van de gemeente Westland en die van de glastuinbouwsector worden voorzien.”
De eerste trias boring moet begin 2016 plaatsvinden.
Knelpunten
Initiatiefnemers die naar aardwarmte willen boren, worden met een aantal knelpunten geconfronteerd. De financiering blijft het grootste struikelblok. Er zijn op dit moment in Nederland ongeveer 40 aardwarmte-initiatieven die niet van de grond komen omdat er problemen zijn met de financiering. Duidelijk is dat het risico zich met name voordoet bij aanvang van de boring: de miljoeneninvestering in combinatie met nog geen of onvoldoende zekerheden en de afdekking van mogelijke technische risico’s.
Theo Duijvestijn: “Het is noodzakelijk dat er zo snel mogelijk oplossingen komen om de gewenste versnelde toepassing van aardwarmte te realiseren. Ik denk daarbij aan een andere toepassing van de SDE-subsidie, aan nieuwe vormen van garantiestelling en aan het financieren van projecten in collectief verband. Daarnaast kunnen institutionele beleggers en Europese regelingen zoals de EFRO-subsidie mogelijkheden bieden. Hetzelfde geldt voor het warmtefonds voor o.a. aardwarmteprojecten dat de provincie aan het opzetten is.”
