De dramatische schietpartij na de Zuidscharwouder kermis

15 juni 2023, 16:28 Nieuws

ZUID-SCHARWOUDE - Elk dorp heeft zo zijn verhaal. De meesten worden doorgegeven aan jongere generaties en blijven zo bestaan. Steeds iets smeuïger, steeds iets spannender, dat natuurlijk wel, want zo gaat dat. Andere verhalen halen de overlevering niet. Omdat de familie inmiddels uit Langedijk is vertrokken misschien, of omdat het geen verhaal is om trots op te zijn. Zoals dat over de NSB burgemeester dat in mei in deze krant stond. Maar ken jij ook het verhaal van de dramatische schietpartij na de Zuid-Scharwouder kermis? 

Schiet dan!’ riep Marinus uitdagend terwijl hij tergend langzaam zijn handen omhoog hief en recht in de loop van een revolver keek. Hij was de vijfde uit het negen kinderen tellende gezin van Maurits Kool en Maartje Visser, die in Broek op Langedijk een winkel in potten en pannen uitbaatten. Marinus was het buitenbeentje. Zijn broers en zussen waren het toonbeeld van rust. In het gereformeerde gezin was Marinus de wereldreiziger. Hij voer op een schip dat tussen Antwerpen en Londen heen en weer pendelde. In 1936 werd hij schippersknecht bij een beurtvaarder in zijn geboortedorp. Daardoor kon hij op zijn 23ste voor het eerst naar de kermis in het buurdorp Zuid-Scharwoude. Na afloop van deze vrolijke avond keek hij recht in het gezicht van de nieuwe veldwachter, Reinier Cornelis van den Bosch, en de loop van diens revolver. 

Marinus Kool met het buurjongetje Kees van der Poll op de arm. Op de achtergrond kijkt zijn moeder, Maartje Kool, toe. - (Foto: aangeleverd)

Boek

Het is een fragment uit het boek dat Frits Kool, een neef van Marinus, schreef over de confrontatie tussen de nieuwe veldwachter en het buitenbeentje, wiens korte leven als onzichtbare rode draad door het verdere leven van de families Kool en Van den Bosch zou lopen. 

De politiepas van Reinier van den Bosch. - (Foto: aangeleverd)

Kort samengevat gebeurt tijdens die ‘bloednacht’ het volgende: Marinus en zijn makkers genieten met volle teugen van de kermisavond op maandag. Zondag werd er geen kermis gevierd, dat mocht niet vanwege het geloof, en dinsdag moesten de schippersknechten allemaal weer hard aan het werk. De 23-jarige Marinus Kool, de 35-jarige Dirk Slot, Dirk Krap van 28 en de benjamin Simon Groot van 19 jaar oud hebben het best naar hun zin. Krap had thuis een gezin maar deze maandag gaan ze als mannen onder elkaar op stap. Langs de draaimolens naar de schiettent en dan een stuk paling eten: vis moet zwemmen. Er wordt gedanst, er wordt gesjanst en het bier vloeit rijkelijk. Het liep tegen tweeën maar op de Zuidscharwouder kermis knepen de kasteleins altijd wel een oogje toe. Dan maken ze kennis met de nieuwe veldwachter Van den Bosch, afkomstig uit Velsen en sinds kort overgeplaatst naar Broek op Langedijk. En samen met zijn collega veldwachters verantwoordelijk voor het handhaven van de regels in de dorpskernen. Ook, of vooral, deze avond, en die taak neemt Van den Bosch uiterst serieus. 

Uit de hand

Na wat getouwtrek en irritant gedoe is De Roode Leeuw van uitbater Kramer uiteindelijk leeg, Zuid-Scharwoude kan rustig slapen. Maar dan besluiten Marinus en zijn vrienden, allen in bepaalde staat van dronkenschap én opgefokt door het machtsvertoon van de veldwachters, verhaal te gaan halen bij het huis van Van Den Bosch. Daar loopt de situatie totaal uit de hand, met een drama als gevolg die nog lang zal doordreunen.      

De plek des onheils met rechts het huis van de veldwachter, Dorpsstraat 419 (nu 50). - (Foto: aangeleverd)

Familietragedie  

De schrijver groeide op in Broek op Langedijk en heeft jarenlang met deze familietragedie rond gelopen. “Ik wist dat ik dit verhaal moest schrijven, maar het moest wel van alle kanten worden belicht. Dus niet alleen vanuit de familie die leed onder het verlies van hun zoon en neef Marinus, maar ook vanuit het oogpunt van de veldwachter, en diens familie. Hoe heeft het zo ver kunnen komen, dat intrigeerde mij.” Bovendien blijft dit thema actueel: in een seconde kan het leven voorbij zijn terwijl het op drie, vijf of zelfs tien andere manieren af had kunnen lopen. Wat als er geen geladen wapen aanwezig was in het huis van Van den Bosch. Wat als Van den Bosch niet wakker zou zijn geworden, of gewoon was blijven liggen. Wat als de maten van Marinus hem en elkaar niet hadden opgehitst. Wat als Van den Bosch meer begrip had gehad voor het kermisfeest en niet met alle macht de Roode Leeuw met veel gedoe en machtsvertoon had leeg geveegd. Wat als de mannen gewoon naar huis waren gefietst. Wat als...

In welk team zit jij?

Frits reconstrueerde het kermisdrama uit 1936 en kwam zo onverwacht zelfs terecht in het Haags Parlement, waar gedebatteerd werd over buitensporig geweld. En bij het Zaans verzet waar Van den Bosch onder een schuilnaam de Duitse bezetter dwarsboomde. Voor dit boek heeft Frits vele naslagwerken doorgespit voor informatie over de beide families, over de toen geldende machtsverhoudingen, de rechtspraak in die tijd, de invloed van de Gereformeerde Kerk, zelfs over de historie van de kermis Zuid-Scharwoude. Ook heeft hij zo veel mogelijk informatie gehaald bij nog levende familieleden, krantenarchieven geraadpleegd en zo het drama van alle kanten belicht. Tijdens het lezen kun je op die manier zo maar veranderen van ‘team Veldwachter’ naar ‘team Marinus’, of andersom!

Marinus sterft deze nacht, zijn vrienden krijgen in eerste instantie een jaar gevangenisstraf opgelegd en Van den Bosch gaat vrijuit en wordt overgeplaatst naar Ouder-Amstel. Terecht? Feit blijft dat een dergelijke tragedie van grote invloed is geweest op een ieder die er destijds mee te maken had en dat dat nog jarenlang doorsijpelde in het DNA van beide families. 

Boekpresentatie

Ben je benieuwd naar het verhaal en naar alle gebeurtenissen die ertoe hebben geleid, of erdoor zijn ontstaan? Op zaterdag 24 juni om 11.00 uur presenteert Frits het boek De bloednacht in de Trefpuntkerk in Broek op Langedijk onder het genot van een lokale lekkernij van bakkerij Koolaard en met muzikale ondersteuning door een vocaal ensemble onder leiding van Bert Rootmensen. Aansluitend vindt de uitreiking van het eerste exemplaar van het boek plaats aan Marinus Kool Kzn. (1938), die is vernoemd naar zijn overleden oom. Hierna is het mogelijk vragen te stellen. Het boek is na de presentatie voor 20 euro te koop en daarna ook verkrijgbaar in alle lokale boekhandels.

(door Marsha Bakker)