“Het heeft nut het Volendamse dialect te behouden en te borgen”
VOLENDAM - De werkgroep Grôsk óp ûis Volledams is een enthousiaste groep mensen die zich inzet voor het behoud en het gebruik van het unieke dialect van Volendam. Hun doel is om de rijke taalkundige tradities van Volendam te behouden en door te geven aan toekomstige generaties. Deze week is hierover een Kom Gank-avond gehouden in De Jozef met als thema: Voed jij je kinderen op in ’t Volledams?
Deze avond draaide om de vraag die veel ouders bezighoudt in Volendam: voed jij je kind op met dialect? Waarom wel of niet? En wat zijn eigenlijk de voor- en nadelen van het opvoeden van je kind in een dialect? De avond werd ingeleid door Josje Verhagen, universitair hoofddocent aan de Universiteit van Amsterdam. Zij doet onderzoek naar meertaligheid bij kinderen en gaf haar blik op het gebruik van een dialect in deze context. Frank Bond, lid van de werkgroep, vertelde dat Josje de mensen verraste met haar onderzoeken. “Daaruit bleek dat bij kinderen die meerdere talen leren het een positief effect heeft op de taalontwikkeling en taalverwerving. Het geeft een boost op jongere leeftijd, waar ze tot het einde van de basisschoolleeftijd profijt van hebben.” Een van haar conclusies was: veroordeel mensen niet die een dialect spreken. En: taalverwerving in je eigen taal is ook goed.
Volledamse eigenaardigheden
Daarna was er aandacht voor vragen uit de zaal en het panel vanuit de Grôsk werkgroep (Jan Dulles, Ringo Maurer, Lida Schilder, Frank Bond) ging met het publiek in gesprek over het maken van keuzes hierin. Tenslotte gaf Ringo Maurer een presentatie over de eigenaardigheden van het Volledams. Met aandacht voor verloren Volendammer woorden, Volendamse humor en interessante weetjes over het Volendams. Tot slot werd de eerste spelling van het Volendams gepresenteerd.
Grôsk óp ûis Volledams podcast
In een podcast op Spotify (Grôsk óp ûis Volledams) is de werkgroep te volgen. Frank Bond, voorheen cultuurcoördinator van de gemeente Edam-Volendam, vertelt: “Als cultuurcoördinator oriënteerde ik mij over wat er moest gebeuren in onze gemeente. En toen stond al vrij snel bovenaan mijn lijst een project over de Vollendammer identiteit. Omdat ik zie dat het een fenomeen is dat onder vuur ligt.” Het ging Frank echt over het dialect, over oude recepten, over de klederdracht, over de zaken die bijzonder zijn. Tijdens corona kwam hij de schrijver Sijmen Tol tegen, linguïst, die gedichten schreef in het Volledams. “Het eerste wat ik tegen hem zei is: jou moet ik hebben. Omdat ik vond dat zijn gedichten in het Volledams moesten worden gepubliceerd. Want het Volledams wordt alleen als dagelijks gebruik op de kermis en in de muziek gebruikt. Als je als dialect niet de stap durft te zetten om jezelf met enige bravoure of op enig niveau op de kaart te zetten, dat het kan gaan over het leven van alledag, maar ook over poëzie. Zodat je bevestigt dat je niet dom of achterlijk bent als je Volledams spreekt.”
Gewicht aan het Volledams
Met de gedichten gaf Sijmen gewicht aan het Volledams. Daarnaast ging hij ook aan de slag met de spelling om die gedichten te schrijven. Maar hoe ga je dat doen? In het verleden zijn hier meerdere pogingen gedaan. Ze hadden een werkgroep nodig, daarom organiseerden ze de Kom Gank-avonden. “Het was verrassend. Zoveel berichten kwamen er binnen van mensen die wilden meedenken, meedoen, meewerken. Het leefde al. In het werkteam werd een sterk team met Neerlandici, docenten en taalwetenschappers neergezet.
“Het eerste dat je doet met spelling is samen bespreken hoe je de spelling schrijft. Hoe doe je dat uniform? Dit deden we aan de hand van een video die we allemaal uit gingen schrijven. Zo ontdek je hoe mensen denken dat het geschreven zou moeten worden. Tom Veerman zette al die spellingen in een schema en dan moet je keuzes maken.” Hiervoor is advies ingewonnen bij professionals van het Meertensinstituut. Jan van Speijk, dialectoloog, gaf de werkgroep handvatten: dit is hoe het is gegaan en dit is waar je op moet letten.
Geen gefrutsel
“Als je teveel a’s en j’s tussen je klinkers gaat frutselen, krijg je haast onleesbare woordbeelden, wat vervreemdend werkt. Want we willen dat mensen die het Volledams niet goed kennen ook de tekst kunnen lezen. Zodat ook dialectologen het kunnen gaan bestuderen. Dat was ook de doel van het project: promotie, grôsk, trots zijn op Volledams spreken en laten zien dat we een bijzonder dialect hebben. Het Volledams heeft veel meer klanken dan het alfabet, of de Nederlandse taal kent. De West-Friezen hebben dit al gedaan, die hebben een officiële status, net als de Achterhoek, waar ze les geven in het dialect met lesmateriaal.”
Huidige initiatieven
Op de vraag wat de huidige initiatieven van de werkgroep zijn, liet Frank weten dat de bewustwording stap 1 is. “Ons dialect is bijzonder, we mogen het allemaal gebruiken en dat moeten we ook gaan doen. Het vervolg kan zijn spelling op de menukaarten, maar ook in de winkels en musea.” Er word gedacht aan het vertalen van een boek in het Volledams, bijvoorbeeld de Kleine Prins. Het project is door de gemeente geïnitieerd, want erfgoed is cultuur en heeft een belangrijke waarde. “Het heeft nut om het Volendamse dialect te behouden en te borgen. Maar zonder de gemeenschap kan dit project nooit bestaan. De reacties bewijzen dat het van waarde is. ‘Ik ben een Volledammer en daar ben ik trots op.’ Dat uit een ieder op zijn eigen manier. En of dat nu klederdracht, dialect, of iets anders is, het mag allemaal.”
Spelling van het Volledams
30 mei organiseert de werkgroep een Volledams proefdictee. Mensen die willen deelnemen kunnen zich opgeven via de mail grosk.op.uis.volledams@gmail.com. Ze krijgen dan de voorlopige spellinggids toegestuurd ter voorbereiding op het dictee. Met de uitslagen wordt de spellinggids aangepast, waarna in de zomer de officiële spellinggids wordt gelanceerd.
