Het Nieuw-West van toen & nu: de Derkinderenstraat

Shirley Brandeis

Die grenzen, maar dan van de stad Amsterdam, werden na de oorlog weer eens behoorlijk opgerekt. De uitvoering van het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) van Cornelis van Eesteren, waar eind jaren dertig al een deel van Bos en Lommer uit voortkwam, werd weer opgepakt. En hoe. Duizenden woningen werden in vrij korte tijd op het agrarische gebied rondom de stad uit de grond gestampt. Dat was nodig, weten we uit de verhalen van de jubilerende echtparen (vijftig, zestig of zeventig jaar getrouwd) die de Westerpost zo vaak sprak. Het ging in die gesprekken vrijwel altijd over woningnood en inwonen bij ouders tot die felbegeerde woning in het nieuwe westen er eindelijk was.

Licht, lucht en ruimte

In dat nieuwe deel van de stad geen gesloten bouwblokken aan lange straatwanden, maar (heel modern) open bebouwing en asymmetrische stratenpatronen. Eerst was er tuinstad Slotermeer, daarna Geuzenveld, toen Slotervaart, gevolgd door Overtoomse Veld en Osdorp. 

Ook in het zuiden werd een stuk stad aangebouwd, maar voor de Westerpost richten we onze blik op het nieuwe westen, dat de naam ‘Westelijke Tuinsteden’ kreeg. Een enorme woonwijk die licht, lucht en ruimte bood aan bewoners. Een wijk waar ook scholen, winkels, clubhuizen en kerken werden gebouwd. Zoals deze wederopbouwkerk zonder toren aan de Derkinderenstraat in Overtoomse Veld. De foto is van Rinus Knopper (1909-1993), gemaakt op 9 september 1958. We kijken hier richting de Jan Evertsenstraat, vanaf de huidige rotonde aan de Postjesweg. Wie er tien jaar later weer rondliep, zag een totaal ander beeld. De kerk van het Apostolisch Genootschap stond niet meer in niemandsland, maar tussen de huizen. Na 1982 werd het gebouw overgenomen door de Pinkstergemeente Maasbach en kreeg het de naam Calvariekerk. Elke zondag om half elf houdt The Blessing er een dienst (ook te volgen via de livestream).

Opstand

Maar goed, even terug in de tijd. Tussen 1958 en 1963 vormde zich de wijk rondom deze rechthoekige zaalkerk. Moderne woningen kwamen er, vaak veel ruimer dan in de al bestaande stad, maar wel snel uit de grond gestampt en dus niet altijd van de beste kwaliteit. Tel daarbij op de met de tijd gewijzigde woonwensen en Bureau Parkstad was eind jaren negentig, toen de stedelijke vernieuwing van start ging, een feit. Hierin werkten vele partijen samen aan een plan om 13.000 woningen te slopen en 24.500 nieuw te bouwen.

De grootste vernieuwingsoperatie van de stad was het en verdichten werd het motto, wat niet iedereen een goed idee vond. De Westerpost stond in die tijd vol verslagen van raadsvergaderingen, bewonersbijeenkomsten en schrijnende persoonlijk-leedverhalen over onvrede in de ene dan niet de andere straat. Er was veel weerstand en opstand uit angst voor enorme huurverhogingen of geen garantie op terugkeer in eigen wijk. 

Speciaal hiervoor werd de SBWT (Samenwerkende Bewonersorganisaties Westelijke Tuinsteden) opgericht. Ook erfgoedinstanties, veelal jubelend over het gedachtegoed van Van Eesteren, bemoeiden zich ermee. Onder druk of door voortschrijdend inzicht van corporaties bleef meer dan vooraf bedacht toch behouden, en werd gerenoveerd.

Richting ParkStad 2015

Het streven was mooi op papier. Uit de ParkStadkrant van maart 2001: ‘Uitgangspunt is dat ParkStad straks een thuis biedt aan alle lagen van de bevolking’. Een half jaar later ging de politiek akkoord met de vernieuwingsoperatie. Een structuurvisie van drie jaar eerder pleitte voor ‘een geleidelijk proces van verbetering en verandering met behoud van het tuinstedelijk karakter’. Of dat gelukt is, is aan u. En klaar is het nog niet. De crisis die begon aan het eind van het eerste decennium van deze eeuw haalde het tempo er wat af, waardoor de titel ‘Richting ParkStad 2015’ wat ambitieus werd.

Streepje

Met de fusie van de stadsdelen Geuzenveld-Slotermeer, Slotervaart (tot 2004 Slotervaart/Overtoomse Veld geheten) en Osdorp tot stadsdeel Nieuw-West verdween in 2010 de naam ‘Westelijke Tuinsteden’ uit beeld. Dat vinden wij jammer. Overigens werd de naam ‘Nieuw-West’ al ver daarvoor gebruikt in de vele rapporten over het kommer en kwel en de beloofde mooie toekomst van het gebied. Toen nog zo gespeld: Nieuw West. Waar dat streepje opeens vandaan kwam…

Zie www.amsterdam.nl/projecten/bouw-verkeersprojecten-nieuw-west voor de huidige stand van zaken op het gebied van stedelijke vernieuwing.