Lineke ervaarde na haar hersenbloeding de helende werking van muziek
DIJK EN WAARD - Hersenletsel; het kan iedereen overkomen. Ruim een jaar geleden werd Lineke Kortekaas getroffen door een hersenbloeding. Na een wekenlange revalidatie in Heliomare zocht zij manieren waarop haar passie - kunst en cultuur - kon bijdragen aan haar herstel. Die vond ze bij Maartje de Lint, initiatiefneemster van Zingen in de Zorg. Samen maken ze zich er nu sterk voor dat kunst en cultuur vaker worden ingezet in revalidatietrajecten. “Want iemand met hersenletsel hoeft zeker niet afgeschreven te worden.”
De nieuwjaarsnacht zal nooit meer hetzelfde zijn voor Lineke. “Ik hield al niet van vuurwerk, maar nu heb ik ook nog de angst dat die knallen weer wat aanwakkeren... Maar ik ben het goed doorgekomen.” Gelukkig is ze dit jaar beter begonnen dan het vorige, toen haar leven in één klap stil kwam te staan. “Ik was doodziek die avond, maar dacht dat ik iets verkeerds gegeten had. Het was pas toen ik merkte dat mijn linkerarm slap begon te hangen en ik vervolgens tegen de deur aanliep dat mijn man 112 besloot te bellen. Ik kon gewoon praten, was niet verward en had ook geen afhangend gezicht, maar ging in het ziekenhuis toch gelijk de scans in. Toen werd duidelijk dat ik een bloeding had in mijn hersenen.”
Heliomare
Ze werd opgenomen en verbleef elf dagen in het ziekenhuis, alvorens ze naar revalidatiecentrum Heliomare ging. “Ik bleek het norovirus onder de leden te hebben - vandaar dat ik me zo ziek voelde - dus dat moest eerst uit mijn lijf. Ik werd steeds slechter, kon niet meer lopen. Ik dacht wel even uit bed te kunnen, eigenwijs als ik ben, maar toen lag ik op de grond. Mijn hele linkerkant was uitgevallen.” In Heliomare, waar ze acht weken verbleef om te revalideren, moest ze vanuit een rolstoel van alles weer opnieuw opbouwen. “Ik kon amper bewegen dus alles heb ik mezelf opnieuw moeten aanleren.”
Tafel van 19
Na die tijd volgde een lange periode waarin ze gelukkig wel weer thuis kon wonen, maar tweemaal per week diverse therapieën volgde bij Heliomare. “Praten kon ik nog, maar ik had wel cognitieve schade. Dat is gelukkig geheel hersteld door veel training. Daar zaten hele leuke oefeningen bij. probeer maar eens een tennisbal in de lucht te gooien en dan weer op te vangen terwijl je ondertussen de tafel van 19 opzegt! Daarnaast leer je bijvoorbeeld ook weer een dagindeling te maken en oefen je met werk-gerelateerde activiteiten. Maar ondertussen googelde me een ongeluk naar mogelijkheden om mijn passie voor kunst te kunnen inpassen in mijn revalidatie. Er is veel onderzoek gedaan naar de werking van muziek op je brein, onder meer door professor dokter Erik Scherder. Er wordt wel wat aan creativiteit gedaan bij revalidatie, maar meer om leuk bezig te zijn en niet ter ondersteuning van je genezing.”
Opbloeien
Om iets te doen wat aansluit bij haar werk - ze is immers directeur van Cool kunst en cultuur - mocht Lineke binnen Heliomare workshops percussie organiseren als onderdeel van haar therapie. Slagwerkdocent van Cool Dirk Jan de Koning werd gevraagd om op een zaterdagochtend twee gastlessen te verzorgen in de kapel van het revalidatiecentrum. “Ik zag mensen die er veel slechter aan toe waren dan ik helemaal opbloeien. Van het zien van zoveel plezier werd ik ongelooflijk blij. Toen wist ik zeker: hoe ik hieruit kom weet ik nog niet, maar hier móet ik iets mee. Niet in de laatste plaats omdat ik de maatschappij erg dankbaar ben voor de zorg en ik iets terug wil geven. Want ook van negatieve ervaringen kun je groeien.”
Maartje de Lint
De keuze viel op revalidatie via zang, want iedereen kan zingen (of in elk geval geluid produceren). Ze kwam in contact met Maartje de Lint, van huis uit operazangeres die Zingen in de Zorg heeft opgericht en veel werkt met mensen met dementie. “Ik merk dat die doelgroep vitaler wordt als ik met ze ga zingen”, vertelt Maartje. Ze ontwikkelde een methode die gericht is op die delen van het brein die ‘in slaap’ zijn, zoals de spraak. Inmiddels ervaart ze dagelijks dat samen zingen iemand met dementie weer in contact kan brengen met zichzelf en met de mensen om hem heen. “Dat wil ik ook aan andere doelgroepen met uitdagingen aan het brein aanbieden, zoals niet-aangeboren hersenletsel en of mensen die herstellende zijn na ziekte of burn-out.”
De kracht van zang
Maartje maakt in haar werk gebruik van de BASE-methode: Brain Awakening Singing Education. “Door deze methode in te zetten bij het samen zingen leren wij mensen weer gebruik te maken van de reeds aanwezige opgeslagen muzikale herinneringen. Wij activeren het gezonde deel van het brein en wijzen hen op de mogelijkheden om dit te ontwikkelen, om zo in het dagelijkse leven met dementie meer welzijn en kwaliteit te ervaren, vertrouwen op te bouwen en te kijken naar wat er nog allemaal wél kan.” Door een hele rustige manier van zingen, met veel herhaling, maak je gelukshormonen aan en kun je direct stress en spanning reduceren. Daarbij werkt de trilling van de eigen zang als het ware als een massage. Maartje: “Het potentieel van het brein komt tijdens het zingen tevoorschijn, slapende gebieden worden weer wakker. Bij mensen met dementie kan dat resulteren in het weer delen van heldere levensverhalen, waardoor contact hersteld wordt tussen familieleden. Die tranen van geluk als een moeder en dochter dan ineens weer contact met elkaar maken, dat doet me zó goed.”
Zingen voor je Brein
Zingen als medicijn dus. Dat spreekt Lineke zo aan dat ze in samenwerking met Maartje en haar collega’s van Cool de cursus Zingen voor je Brein in het leven heeft geroepen. Zaterdag 24 februari start eerst een vierdelige pilot, bedoeld voor iedereen die interesse heeft in het verbeteren van de gezondheid van zijn brein. Nadrukkelijk vermeld Lineke dat de cursus geen behandeling of therapie is maar wel kan helpen bij het herstel van hersenletsel, burn-out of ziekte. “Ik ga zelf ook meedoen. Inmiddels is Lineke weer voor 80% aan het werk, maar ze plant haar tijd zorgvuldig in en heeft een slaapbank op haar kantoor staan waar ze regelmatig op gaat liggen om even te rusten. “Je bent er niet als je weer meedraait in de maatschappij, je moet je hersencellen blijven trainen. Dat kost veel energie, dus die dutjes heb ik keihard nodig.”
Cool heeft nog veel meer plannen om kunst en cultuur samen te brengen met het sociale domein. Ook de gemeente juicht dat toe. “We willen kijken hoe we onze vakdocenten kunnen inzetten op het gebied van zorg en welzijn. Kunst en cultuur op recept. Daar gaan we absoluut werk van maken.”
Meer informatie over de cursus Zingen voor je Brein vind je op www.coolkunstencultuur.nl. Kijk ook eens op Maartjes website www.zingenindezorg.nl.
