Stadsgidsen trots op rijke geschiedenis van Monnickendam

Door Shelley Zuizewind

O wee, als je onze stad een ‘leuk dorpje’ noemt!

“De Grote Kerk is oorspronkelijk gebouwd rond 1400 als katholieke kerk en bestaat-zoals we het nu kunnen zien- eigenlijk uit drie delen, die op verschillende wijze zijn gebouwd’, vertelt Plat, wijzend naar de verschillende delen van de kerk. Ze vertelt wat leuke weetjes over de dikte van de muur, -het wordt steeds smaller naarmate je hoger komt- en haalt het in Monnickendam wel bekende verhaal van de uitspraak over de rijke stinkerds aan. “Mensen van goede komaf (rijke stinkerds) werden begraven in de kerk. Dit gaf niet zo een aangename geur binnenin de kerk, vandaar de uitspraak ‘rijke stinkerd’. Er liggen hier in totaal zo’n 30.000 mensen die begraven zijn in de kerk.” De Weijze vult aan: “Als je naar de kerktoren kijkt dan valt de grote klok meteen op. Weet je dat deze wel 5935 pond weegt?! Dit is nog de echte, oorspronkelijke klok. Geen wonder dat de Duitsers deze in de oorlog niet weg kregen, dat is ze mooi niet gelukt.”

Tekeningen van vroeger  

We lopen verder langs de kerk en staan nu met onze neus richting het kerkhof. “Dat huisje daar in het midden is het ‘Baarhuisje’, hier werd men in de vorige eeuw opgebaard. Enige tijd geleden was er sprake van dat het huisje gesloopt zou worden. Gelukkig is dat niet gebeurd! Op deze locatie stond tevens een klooster en daarna een oudemannenhuis”, vertelt Plat, lopend met haar grote informatie-boek onder haar arm. “We weten behoorlijk veel over Monnickendam, maar toch is het leuk en fijn om af en toe even wat na te kunnen zoeken. Bovendien kan ik zo heel goed wat dingen laten zien op tekeningen van vroeger, dat vinden deelnemers aan de wandeling altijd wel interessant.” 

Wandelende encyclopedie 

De gidsen zijn onderhand een wandelende encyclopedie. “Dat blijft het leuke aan de wandelingen. Je blijft informatie zoeken over de geschiedenis van Monnickendam, dat is toch een beetje een hobby.” De Weijze en Plat gingen allebei jaren geleden in de leer bij Harry Voogel, hij schreef diverse boeken over Monnickendam. “En toch blijf je ook zelf op zoek gaan naar verhalen via internet en gesprekken en we vullen dit aan met herinneringen van onszelf, dat is het leuke hieraan”, aldus de Weijze. Zo neemt Plat ons mee naar de plek waar de stadsboerderij van haar opa stond. 

Kun je je voorstellen dat ze dit wilden volbouwen met hoge flats?!

“Het zag er allemaal heel anders uit toen”, en vertelt de Weijze over het luiden van de torenklokken toen hij twaalf was. “Als er iemand was overleden dan hoorde je de klokken luiden. Dan renden wij als kleine jongens naar de kerktoren en vroegen of we mochten helpen. Dit mocht meestal wel. Het leukste was dan dat we daarna in de touwen mochten zwaaien…”

We vervolgen onze weg naar het Weeshuis dat dateert uit 1454 en blijven stilstaan op de brug daarvoor. “Hier in het Weeshuis werden pestlijders van de anderen weggehouden. Oorspronkelijk was het gedeelte waar het Weeshuis op stond namelijk een klein eilandje. Ruim een derde van de Monnickendamse bevolking kwam te overlijden door de pest. Later kwamen er bruggen die het eilandje verbonden met de rest. Grote schepen konden voorheen, zo rond 1500, dan ook vanuit Monnickendam rechtstreeks door naar het IJ varen in Amsterdam”, vertelt Plat. “Prachtig hier toch”, zegt de Weijze. “Kun je je voorstellen dat ze dit - hij wijst naar de grachtjes, en de authentieke panden-wilden volbouwen met hoge flats. Ja dat was een hype in de jaren zestig. Gelukkig is dat er niet doorheen gedrukt zeg…”

VVV-huisje

Als we doorlopen naar het VVV-huisje aan de Middendamsluis moeten we van Plat en de Weijze ook even een kijkje nemen bij de welput in de vergaderruimte (via een trap begaanbaar naar het souterrain). De put werd in 2010 ontdekt bij een restauratie van de sluis. Terwijl we de sleutel krijgen van de VVV-medewerkers geeft de Weijze binnenlandse toeristen een gratis tip. “Het is bijna twaalf uur. Je moet als je tijd hebt echt even blijven wachten en naar het schouwspel van de Speeltoren kijken en luisteren.”  Als het schouwspel voorbij is kunnen we natuurlijk niet om de prachtige Waegh heen; het weeghuis en economisch handelscentrum van de stad. “Echte Monnickendammers  weten dit, maar er werd in de achttiende eeuw dagelijks gortepap-ook wel troet genoemd-uitgedeeld onder de overkapping.  Vandaar dat Monnickendammers ook wel ‘troeters’ worden genoemd”, zegt de Weijze.  

Visrokerijen

Wat natuurlijk onlosmakelijk is verbonden met Monnickendam zijn de visrokerijen. “De voormalige visrokerij Lange Ben is helaas gesloopt, maar de voormalige visafslag De Stegh, nu o.a. praathuis, is er nog steeds. Tijdens de Monnickendammer Visdagen kun je een goed beeld krijgen van hoe het er hier vroeger aan toe ging”, zegt de Weijze.  Plat: “Dat weet ik nog al te goed en ik weet ook precies nog hoe het rook”, zegt ze lachend. “Je kon echt niet je was buiten hangen op maandag bij oostenwind, dan kon alles gelijk opnieuw. Dikke rookwolken hingen boven de stad...” 

Onderdak Joden

We vervolgen onze weg via de Nieuwe Steeg.  Als we even later arriveren in de Kerkstraat vertelt De Weijze over de Familie Hordijk. Boven hun voormalig huis hangt de gevelsteen met de woorden: ‘Voor moffenkracht en mensenjacht vonden hier vijf een schuilverblijf’. Deze familie bezat een groentezaak en gaf onderdak aan vijf Joodse mensen van 1943 tot aan 1945. Uit dank voor hun goede daad is deze gevelsteen geschonken aan de familie. Zij emigreerden later, op kosten van een rijke Amerikaan naar Amerika. Hij bezocht Monnickendam na de oorlog, hoorde het verhaal, sprak met de familie en bood hen de kans aan een nieuw leven op te bouwen in Amerika. En dat hebben ze gedaan. Dat is toch ook een geweldig verhaal?!”, aldus de Weijze.   

Beklimmen Grote kerk

Onze stadswandeling is bijna ten einde gekomen, maar niet voordat we de toren van de Grote Kerk hebben beklommen. Dit is alleen mogelijk als je goed ter been bent en als het weer gunstig is. We hebben mazzel want het is helder. Dat betekent- na heel wat traptreden-dat we prachtig uitzicht hebben op Monnickendam en de rest van de omgeving. De Weijze: “Hier kijken we uit over de Zesstedenvaart, Oud-Monnickendam, het nieuwbouw gedeelte van Monnickendam. Maar daar in de verte kun je ook Marken zien, Purmerend en Almere. En kijk omdat het zo helder is zien we zelfs het grote gebouw Pontsteiger in Amsterdam en de brug bij Muiderberg! Maar hoe ver we ook kunnen kijken in de regio het uitzicht op de Speeltoren blijf ik het allermooist vinden.” Ook een stadswandeling maken? Dit kan gratis, elke vrijdagavond, van mei tot en met augustus. Verzamelen om 19.30 uur bij de Speeltoren. (Geen groepen). De opbrengsten van de betaalde wandelingen komen o.a. ten goede aan projecten ter verbetering van de binnenstad. info@stadsgidsenmonnickendam.nl