‘De Magere Compagnie’ van Frans Hals in Haarlem

Algemeen
Taco Dibbets, Directeur Rijksmuseum, en Ann Demeester, Directeur Frans Hals Museum voor ‘De Magere Compagnie’
Taco Dibbets, Directeur Rijksmuseum, en Ann Demeester, Directeur Frans Hals Museum voor ‘De Magere Compagnie’ (Foto: Wiebrig Krakau)

Willem Brand

HAARLEM - Dankzij een bijzondere bruikleen van het Rijksmuseum is ‘De Magere Compagnie’, Frans Hals enige groepsportret dat niet tot de collectie van het Frans Hals Museum behoort, te zien in Haarlem.

Frans Hals schilderde zes schuttersstukken, groepsportretten van gezelschappen van gewapende burgers, die als een zeventiende-eeuwse buurtwacht de orde handhaafden en zo nodig de stad tegen aanvallen verdedigden. Het eerste dateert uit 1616 en het laatste is van 1639. Zijn losse penseeltoets en de ongekende levendige composities maken deze schilderijen tot een lust voor het oog.

In 1633 krijgt Frans Hals een bijzondere opdracht uit Amsterdam. De officieren van de nieuwe stadswijk 11, kapitein Reyniers Reael en luitenant Cornelis Michielsz Blaeuw, geven hem de opdracht een groepsportret te maken van de leden van de compagnie. Het is in die tijd hoogst ongebruikelijk om dat te gunnen aan een schilder van buiten de eigen stad. Maar drie jaar later is het werk nog niet af…

Directeur Ann Demeester: ‘De schutters eisten dat hij het werk in Amsterdam zou afmaken. Ze boden hem zelfs extra geld, 66 gulden per persoon in plaats van 60. Maar Frans Hals zei dat hij zijn atelier niet kon verlaten, de schutters moesten maar naar Haarlem komen.’ Marrigje Rikken, hoofd collectie, vult aan: ‘Bekend is dat alle leden hetzelfde bedrag betaalden. Er zijn schilderijen bekend waarbij je een ‘betere’ plek en zichtbaarheid kon kopen. Maar meestal werd de plek waar je stond (of zat) bepaald door je rang.’

Demeester: ‘Er is veel correspondentie over geweest, maar uiteindelijk heeft Pieter Codde het werk afgemaakt. Die had nog nooit een schuttersstuk gemaakt en was een Pietje Precies terwijl Hals los en flamboyant schilderde. De vaandeldrager en de centrale figuur zijn hier heel kleurrijk en barok. Vincent van Gogh was dol op het schilderij, hij was getroffen door het feit dat je met weinig variatie in kleur toch veel teweeg kon brengen.’

De Magere Compagnie hangt normaal in de zaal van de Nachtwacht, die momenteel wordt gerestaureerd.’ Tot medio 2022 zal ‘De Magere Compagnie’ te bewonderen zijn.