Onmenselijk behandeld en tot op het bot vernederd
Onbekend maakt onbemind, luidt het spreekwoord. Als dat zo is, zou je ook kunnen stellen: bekend maakt bemind. Dat begint met iemand beter te leren kennen. Bijvoorbeeld de vluchtelingen die momenteel wonen in de noodopvang aan boord van de Lady Anne. Zoals William (28).
Chrit Wilshaus
Zijn leven is op een gegeven moment niet meer waard dan een pakje sigaretten uit een slof van inferieure kwaliteit. Hij klopt tevergeefs bij acht vluchtelingenkampen in Griekenland, inclusief het Rode Kruis, aan om hulp. Ook wordt hij zonder vorm van proces en zonder eten of drinken een keer zesendertig uur opgesloten in voornoemde EU-lidstaat. Een paar dagen na ons gesprek benadrukt William, een schuilnaam die hij kiest uit veiligheidsoverwegingen, dat wat hij heeft verteld nog maar het topje van de ijsberg is. Afschuw en bewondering vechten om de eerste plaats bij het aanhoren van zijn verhaal. Maar het woord opgeven komt in zijn woordenboek niet voor.
Gezocht
William groeit op in een groot gezin in een kleine stad in Syrië. Echte vrienden heeft hij niet. Na zijn middelbareschooltijd bepaalt zijn vader dat hij economie moet gaan studeren. Ook al ziet hij dat helemaal niet zitten want zijn hart verlangt naar cultuur, vooral naar theater. In het tweede jaar van zijn economiestudie verlaat hij echter noodgedwongen de universiteit omdat hij op dat moment de kans loopt gearresteerd te worden. “Ik werd gezocht door het regime en verdacht van het verspreiden van satanisme op de universiteit”, verduidelijkt William, die na twee waarschuwingen van hogerhand min of meer thuis onderduikt. Als een ding duidelijk wordt tijdens ons gesprek, is het wel dat hij al van kinds af aan een vrijdenkende geest is maar dat dit beslist niet wordt gewaardeerd. Opgevoed als moslim, begint hij ongeveer vanaf zijn zestiende aan dat geloof, en allerlei zaken die daarmee te maken hebben, te twijfelen. “Zo ontdekte ik in de Koran bijvoorbeeld allerlei tegenstrijdigheden.” Dat verder uitzoeken kan bij gebrek aan internet thuis alleen in een internetcafé maar is zeker niet zonder gevaar. “Steeds werd in de gaten gehouden of je geen verboden sites bezocht. Maar ook boeken lezen mocht niet.” Inmiddels leest hij de boeken die hem interesseren.
Nooit
Dat hij zijn eigen weg wil gaan, maar vooral onafhankelijk wil denken, wordt thuis niet gewaardeerd. In plaats daarvan wordt hij gedwongen naar de moskee te gaan en thuis door zijn ouders op zijn kamer opgesloten. “Ik heb nooit liefde gekregen van mijn vader en moeder of een gelukkige jeugd gekend.” Dat verwijt hij vooral zijn vader die hem regelmatig slaat. Maar ook zijn moeder gaat volgens hem niet vrijuit. “Ze stond erbij en keek ernaar maar kwam niet voor mij op.” Ook moet hij het niet in zijn hoofd halen met slechte punten en rapporten thuis te komen. “Maar ik was altijd de beste van de klas. Medeleerlingen en later -studenten konden dat echter niet waarderen; ik ben altijd veel gepest. Later kwam ik op voor anderen die werden gepest.”
Turkije
In april 2013 besluit William, na alles wat hij tot dan heeft moeten verduren, naar buurland Turkije te vluchten. “Daar moest ik constant op mijn hoede zijn voor militairen die bovendien op vluchtelingen schoten. Op een dag werden we als groep vluchtelingen tegengehouden door militairen. In ruil voor een paar sloffen goedkope sigaretten werden we doorgelaten.” Hoewel hij in Turkije veiliger is dan in Syrië is het leven er geen pretje voor hem. En dat is dan nog zacht uitgedrukt. “Als buitenstaander werd ik, maar ook andere vluchtelingen, door de Turken met de nek aangekeken. Om aan de kost te komen, moest ik zwaar werk doen in de bouw, terwijl ik daar eigenlijk niet sterk genoeg voor was.” Kijkend naar het tengere lichaam van William met zijn opvallend kleine handen, kan zijn gesprekspartner zich daar alles bij vaststellen.
Rode Kruis
Eigenlijk wil hij al vanaf het begin van zijn verblijf in Turkije weer weg. Maar helemaal als ook zijn ouders naar Turkije zijn gevlucht. Als hij geld wil lenen van zijn vader om naar Europa te kunnen vluchten, weigert hij hem dat. En dus sprokkelt hij met hard werken en weinig verdienen in vijf jaar tijd, omgerekend 1500 euro bij elkaar. En dan volgt een verhaal van mensensmokkelaars en nog meer misère. Met de dreiging gelijk te worden teruggestuurd, moet al zijn geld afgeven. Ook moet hij ondergaan dat de groep vluchtelingen waartoe hij behoort wordt gedwongen zich tot op hun ondergoed uit te kleden en moeten ze, het is september en het water is ijskoud, een stuk zwemmen. Later komen ze ergens aan waar tussen allerlei afval tassen staan met kleren, afgepakt van andere vluchtelingen. “In totaal klopte ik tevergeefs bij acht vluchtelingenkampen in Griekenland aan. Nergens werd ik toegelaten. Steeds kreeg ik te horen omdat ik alleen was.” Zelfs het Rode Kruis laat hem letterlijk en figuurlijk in de kou staan. “Ik belandde op straat en sliep op een bank en als het regende eronder.”
Griekenland
Hoewel ook EU-lidstaat Griekenland het uit 1951 daterende VN-Vluchtelingenverdrag heeft ondertekend, worden de rechten van vluchtelingen daar met voeten getreden. Wie Googelt kan daar de nodige voorbeelden van vinden. Maar ook William kan dat bevestigen. Op een avond loopt hij in Griekenland, oortjes in, over straat naar muziek te luisteren, als een groep agenten, waaronder één vrouw, hem staande houdt en naar zijn papieren vraagt. Waarom is hij eigenlijk in Griekenland, wordt hem provocerend gevraagd. “Ik ben vluchteling en zoek veiligheid”, antwoordt hij beheerst tegen de agent die hem duidelijk uitdaagt. Maar William laat zich niet provoceren. Zelfs niet als hem in gebarentaal wordt duidelijk gemaakt dat zijn papieren ook verscheurd kunnen worden. De vrouwelijke agent maakt aan het machtsvertoon van haar collega uiteindelijk een einde en William kan zijn weg vervolgen. “Ik was bang, heel erg bang”, bekent William geëmotioneerd. Een andere keer wordt hij in Griekenland van straat geplukt en belandt, zonder aanklacht of vorm van proces, gedurende zesendertig uur, en zonder eten of drinken te krijgen, in een cel. Op een gegeven moment ziet hij geen uitweg meer en doet in een depressieve bui een zelfmoordpoging. “Met een stuk glas wat ik had gevonden, probeerde ik mijn polsen door te snijden maar dat mislukte.” De littekens op zijn polsen zijn er de stille getuigen van. William bekent eenzaam te zijn en er moeite mee te hebben, ja zelfs jaloers te zijn, dat andere vluchtelingen wel contact hebben met hun familie, vrienden of andere relaties. “Ik word nooit gebeld en het enige berichtje wat ik krijg, is afkomstig van mijn provider.” Maar wat hem nog het meeste steekt, is dat hij zoveel mensen al geholpen heeft, waar ook ter wereld, mensen altijd op hem konden rekenen maar zelf steeds tevergeefs om hulp vroeg.
Geen optie
Uiteindelijk zet hij op nieuwjaarsdag 2022, precies als het nieuwe jaar begint, een zucht van verlichting slakend, voet op Nederlandse bodem. Maar pas echt opgelucht ademhalen kan hij pas als hij definitief als statushouder wordt erkend, benadrukt William. Teruggaan naar Griekenland, het land dat hij verantwoordelijk houdt voor alles wat hem is aangedaan, is voor hem geen optie. “Dat overleef ik niet”, zegt hij en zijn gezichtsuitdrukking maakt duidelijk dat hij dat meent. Want hoewel William heel goed uit zijn woorden kan komen, gaan achter die welbespraaktheid veel geestelijke problemen schuil. Zoals depressie, angststoornissen en slapenloosheid. Overigens bepaalde de Raad van State juli vorig jaar dat twee Syrische vluchtelingen die in Griekenland een verblijfsvergunning hadden gekregen, daar aan hun lot waren overgelaten, op straat moesten zien te overleven en daarom uit Griekenland waren vertrokken om in Nederland opnieuw asiel aan te vragen, niet teruggestuurd mochten worden. Reden: de onmenselijke omstandigheden in Griekenland.
Dit is het derde deel van een portrettenreeks over vluchtelingen die momenteel op de Lady Anne verblijven.
