Broeker-tijdpad legt geschiedenis Langedijk bloot

Algemeen
Sinds het moment dat Nico Vader zijn Broeker Tijdlijn op de website en Facebook publiceerde hebben ruim vierduizend mensen het Tijdpad doorlopen.
Sinds het moment dat Nico Vader zijn Broeker Tijdlijn op de website en Facebook publiceerde hebben ruim vierduizend mensen het Tijdpad doorlopen. (Foto: Theo Annes)

BROEK OP LANGEDIJK – Sinds het moment dat Nico Vader zijn Broeker Tijdlijn op de website en Facebook publiceerde hebben ruim vierduizend mensen het Tijdpad doorlopen. Al in 2012, toen nog prinses Maxima naar Langedijk kwam om een expositie te openen, sprak Nico Vader over het Broeker-tijdpad, dat een geweldig inzicht geeft hoe het gebied is ontstaan. ‘’Op verzoek van de organisatie kreeg ik tien minuten spreektijd maar dat liep anders.” 

Onze huidige Koningin stelde veel gerichte vragen en de tien minuten werd maar liefst drie kwartier. Nadat we het Broeker-tijdpad hadden doorlopen, had ze nog een vraag: ’Wat was er voor deze lange dijk werd aangelegd?’ Ik antwoordde de prinses: ‘Heeft u even?’ En begon met hoe het er in Langedijk 5000 jaar voor Christus uitzag. Langzaam werd ons gebied van de zee afgesloten en ondieper. Door zware stormen en overstromingen werd sediment van zand en kleideeltjes aangevoerd. De duinenrij aan de kust werd gevormd door stroomverandering en opstuiving. Door plantengroei in drogere perioden, in combinatie met talrijke overstromingen, ontstond een dik pak veen. Ook werd het water zoeter, dit kwam doordat de Overijsselse Vecht en IJssel nog uitmondde in zee.’’ Na de duidelijk uitleg dankte prinses Máxima Nico Vader voor zijn gedreven uitleg.

Tijdklok

Toen de Langedijk in het jaar 1000 werd aangelegd, werd het Oosterdel bij Broek op Langedijk ‘buitendijks gebied’ dat lag ingeklemd tussen de Langedijk en het water van de Grote Waert (of Waerdt). ‘’We gaan verder alsof we een wandeling maken rond het Oosterdel’,’ zegt Nico. ‘’Via de dammen aan de noordzijde, vervolgens de Oosterdijk, Sluiskade, Spieringsbuurt en Dorpsstraat. Het tijdpad kan ook per boot ervaren worden. Ga dan met de boot midden op het Oosterdel liggen, met een kompas en de wijzerplaat van een klok. Draai met de tijdklok mee, volg het verhaal en kijk.” (Vergeet niet een vergunning van Stichting Veldzorg Oosterdel aan te vragen).

Schagerdam

Van de gemeente Langedijk en naaste omgeving, te beginnen in het jaar 1000. De aanleg van de Langedijk. “Het gebied wordt beter tegen overstromingen beschermd. Langs de dijk vestigen zich mensen, er ontstaat lintbebouwing. Bewoners gaan het land bewerken, in eerste instantie westelijk gericht. Anno 1200. Stormvloeden teisteren Noord-Holland met zware overstromingen. In 1248 brak de Schagerdam. Gevolg was dat De Grote Waerdt in directe verbinding kwam te staan met het zeewater. De Schagerwiel ontstond en grote stukken veen aan de oevers van de Waerdt sloegen los door de golven.

Veel visserij

Een wiel is een meertje naast een dijk, ontstaan tijdens een dijkdoorbraak waardoor een diep gat uitspoelde door het binnen kolkende water. Anno 1400. Er was ook veel visserij, logisch met al dat water. Nico: “In Broeck had men de Spiering-buyert, een handselsplek/buurtschap voor zowel binnenvissers, als vissers die op De Groote Waert visten.’’

Anno 1630. De Waerdt wordt drooggemalen met om deze polder een boezemwater (nu het kanaal Alkmaar-Kolhorn). ‘’Veeteelt is naast landbouw en visserij een belangrijke bron van inkomsten. In de Heerhugowaardpolder komt de tuinbouw moeizaam van de grond, de bodem is nog veel te zout door het zeewater. Pas na jaren gaat het beter.’’

Grotere schepen

Anno 1713. Een uitbraak van veepest maakt een voorlopig einde aan de veeteelt op grasakkers, vanaf die tijd worden meer eilanden in cultuur gebracht voor de tuinbouw en het gebied bloeide weer langzaam op. Anno 1769 maakte de komst van een sluis het voor grotere schepen mogelijk het dorp te bereiken. Zeil en trekschuiten zorgden voor regelmatige af en aanvoer van groenten en goederen. Mede hierdoor werd de economie sterker en ook ambachtslieden profiteerden mee. Havenwerkers, sjouwers, schuitenmakers, metselaars en timmerlui profiteerden mee aan het dorp Broek op Langedijk. Nico: “Een belangrijk historisch feit dat niet onvermeld mag blijven was de grote brand van april 1793, te Broek op Langedijk, ongeveer 25 huizen en de school ging in vlammen op.’’

Brugverbinding

De Klaas van der Molen brug, was de eerste brugverbinding tussen Heerhugowaard en Broek op Langedijk, genoemd naar de eigenaar. Nico: “Al voor de tweede wereldoorlog waren er plannen voor een ruilverkaveling, een gevoelig onderwerp voor inwoners en grondeigenaren. Doel, herindeling en schaalvergroting voor land en tuinbouw maar ook bevolkingsgroei speelde mee. In 1968 ging de ruilverkaveling daadwerkelijk van start. Van vaarpolder naar rijpolder. Sloten werd gedempt en karakteristieke scheepshellingen verdwenen. Een onderbelichte reden voor de ruilverkaveling was de volks hygiëne. Alle huizen hadden een pleetje aan de slootkant. Tegelijkertijd deed men de was in hetzelfde water. Het Oosterdel is als enige stukje gespaard uit de grote grijpers van de ruilverkaveling. 250 eilandjes, akkertjes voor natuur, cultuur en kleinschalige recreatie. Veldzorg draagt zorg voor onderhoud en beheer, gericht op een veilige toekomst voor het gebied.’’

De overzichtelijk Broeker-tijdlijn is volledig, met prachtige oude foto’s, te volgen via www.broekertijdpad.wordpress.com

Locatie schuitenhelling-werkplaats sluis 1940 met wapen.
Van overhaal in 1765 naar sluis in 1940.
Van veerpont tot tol-brug.
Afbeelding