‘Torenhoge nieuwbouw is ramp voor Noord’
NOORD - In de interview-serie met spraakmakende Noorderlingen deze keer: Bart Stuart, beeldend kunstenaar en voorzitter van bewonersorganisatie Angsaw, die al ruim een kwart eeuw opkomt voor het groen en de cultuurhistorie van Noord. Tussen ‘agressieve’ woontorens en kantoorgebouwen zet hij zich in voor het unieke karakter van dit deel van de stad.
door John Jansen van Galen
“Hier op de NDSM-werf”, zegt Bart Stuart in zijn atelier onder de voormalige scheepshelling, “vraag je je af: welke schepen bouwen we tegenwoordig, wat is de cultuur van Noord? We horen nu bij de stad - dat zie je aan de grondprijzen - maar hoe kunnen we samenleven met Amsterdam en toch eigen blijven? Niet door defensief te reageren, maar door de aanval te kiezen met goede ideeën.” Stuart is voorzitter van de vereniging Angsaw, een naam die klinkt als van een Indianenstam (“zijn we ook een beetje: de natives van Noord”), maar een afkorting is van haar programma: Amsterdam-Noord, Groene Stad Aan Het Water. Hij werd voorzitter in 2017 na ‘in de leer’ te zijn geweest bij een van de grondvesters van Angsaw, wijlen Harry van den Berg, die hem leerde dat je elk probleem ‘eerst moet analyseren’. “Amsterdam moet de armen open houden, in radicale gastvrijheid, juist voor dwarse denkers zoals toentertijd Spinoza. Maar de stad moet geen hotel worden. Als er 50.000 woningen bij moeten komen in Noord moet je je afvragen: waarvoor dan, voor wie? Of is dat naïef?”
Slopen
Bart Stuart kwam in de jaren negentig uit het Zuiden naar Amsterdam bij de Dogtroep in het Hamerkwartier. “Met de pont terug naar de stad belandde je toen nog tussen de heroïnehoeren.” In 2003 ging hij met Klaartje van der Lippe in de Van der Pekbuurt wonen en kwam prompt in het geweer tegen de plannen van Ymere om de hele wijk te slopen. “Harry van den Berg zei: dan is er geen perspectief voor bewoners.” Zeven jaren van actievoeren met Angsaw en buurtgenoten volgden, waarna Ymere op een bijeenkomst in het Galaxy Hotel zwichtte. Nu is de renovatie van de buurt, met behoud van alle architectuur- en cultuurhistorische verworvenheden, in volle gang. Het zilveren jubileum dat Angsaw in 2020 zou vieren viel door corona in het water. In februari volgt herkansing met, op weg naar de raadsverkiezingen, een publieksbijeenkomst met ‘prikkelende ideeën’ over de toekomst van Noord: “Samen vooruit kijken”.
Stuart heeft in deze eeuw Noord enorm zien veranderen. “Toen Angsaw begon bestond de openbare IJ-oever maar uit een smal randje, overal waren bedrijven achter hekwerken, met ’s avonds de oranje lampen van Shell. De ontwikkeling ging van zware industrie naar agressief wonen en heftig ontspannen. Maar Angsaw wil Noord niet redden of verdedigen vanuit een gevoel van verlies, maar vanuit een actieve levenshouding en een gedeeld belang. Het is als bij tai chi: als je meebeweegt met je partner ontstaat de dans.” Dat de laatste scheepsbouwwerven uit Noord verdwijnen betreurt hij. “De werf van Damen aan de westkant van de NDSM is voor 45 miljoen verkocht aan Volker Wessels: een prima grondpositie voor dure woningbouw. Maar als die werven eenmaal weg zijn, zien we ze nooit meer terug. Ik ben lasser van beroep en zie dat ook alle toeleveranciers verdwijnen. De werkende mens is hier een uitstervend ras.”
Weerbare burgers
Stuart prefereert industrieel lawaai op de werf boven gedreun van festivals: “Liever echt werken dan de leisure-industrie.” Het resoneert in zijn ‘gevoel voor historie’ en Angsaw is het ‘historisch geweten’ van Noord. Ook die festivals, voorspelt hij, krijgen het moeilijk met nieuwe omwonenden, allemaal ‘weerbare burgers’. “De hoogste appartementen kosten 3 miljoen, maar door corona weten de bewoners nog niet wat ze boven het hoofd hangt.” De torenhoge nieuwbouw, zoals in het centrumgebied rond metrostation Noord, is volgens Stuart een ‘ramp’. En het plan voor het Hamerkwartier? “Dat heeft alles in zich om die fouten te herhalen. Waar is het lerend vermogen van de bureaucratie?” Het is volgens hem een ‘supermooi conflict’ dat chemiebedrijf Albemarle zich nu tegen de nieuwbouw in het Hamerkwartier verzet: “De zware industrie tegen het agressieve wonen”. Dat, even verderop, de IJpleinbuurt zich nog handhaaft met ‘sociale woningbouw op een A-locatie’ aan het IJ stemt Stuart ook vrolijk. “Gemengd wonen, sjiek en sjofel naast elkaar, is van groot belang. Maar hoe behouden we het verband tussen de IJ-oevers en de oude buurten? Je ziet de tweedeling al in beeld komen. En: Hoe behouden we die harde stadsrand waar je onder de A10 door plotseling in de open ruimte van Waterland staat?” Interviewer en geïnterviewde zijn er allebei dol op, maar houden ook allebei soms hun hart vast.
Kerstboomconstructies
“Het gaat Amsterdam voor de wind”, zegt Stuart, “maar de democratie is aan het verliezen. Het geld bepaalt wat er in de stad gebeurt. En wij vragen ons af: hoe komen we in gesprek met het kapitaal, niet als oppositie, maar om samen verder te denken? Hier op de NDSM-werf is alles in handen van buitenlandse holdings, met ondoorzichtige kerstboomconstructies. Het Drakaterrein aan de IJ-oever is verkocht aan een Amerikaanse vastgoedinvesteerder. Zulke mensen zijn niet geïnteresseerd in de gemeenschap van Noord.” Aan de wand van Stuarts atelier hangt een T-shirtje met de woorden: ‘Vrede voor mij’. Hij was zeven en liep mee in de anti-kruisrakettenbetoging van 1982. “Toen, in de tijd van de krakers, was speculeren een scheldwoord. Nu is het een werkwoord, een lifestyle met doorslaggevend belang. Het kapitaal heeft een hoge status gekregen en de politicus van nu doet een stapje verder op de roltrap naar het zaken doen. In plaats van een platform te organiseren om samen te doen wat nodig is voor een betere wereld. ”Stuart poseert graag voor de foto met een in hout uitgesneden oor: “Luister en dan met elkaar praten, dat is wat Angsaw nastreeft.”
