‘De verhalen houden verleden levend’
ZAANSTREEK – “Het is wrang en teleurstellend dat het programma waar we een jaar mee bezig zijn geweest niet door kan gaan door de coronamaatregelen. Geen groot feest op de Dam om de vrijheid te vieren. Geen herdenking met een samenkomst, gedichten en verhalen. Maar van uitstel komt geen afstel! We zullen weliswaar bij de gemeente moeten aankloppen voor wat extra subsidie omdat we toch kosten hebben gemaakt. Volgend jaar 5 mei willen we grootscheeps vieren”, zegt Onno Hoekmeijer vastberaden.
Aan de voorzitter van het 4 en 5 mei Comité Zaanstad en de Werkgroep Open Joodse Huizen, Huizen van Verzet Zaanstad, waarvan de plannen ook moesten worden afgelast, zal het niet liggen om in 2021 uit te pakken zoals de werkgroep voor ogen heeft. “We hebben zo’n leuke werkgroep geformeerd waar zulke mooie ideeën uit voortkwamen. Die blijven natuurlijk bewaard. Want de oproep is om zoveel mogelijk thuis te blijven. Het herdenken van de gevallenen in de oorlogen op 4 mei en het vieren van de vrijheid op 5 mei zijn activiteiten die moeten blijven, maar wel verbonden moeten worden aan gebeurtenissen van nu. Misschien komt dit juist nu wel dichter bij ons nu we door een virus, een gemeenschappelijke vijand, zoveel mensen verliezen. Minder vrijheid, maar wel een gezamenlijke vijand."
Triggeren
Onno Hoekmeijer pleit tegelijk voor het op eigentijdse wijze vertellen van het verhaal van 75 jaar vrijheid. “Herdenken is belangrijk. Voor oudere mensen die de oorlog hebben meegemaakt of de verhalen vaak hoorden is dat vanzelfsprekend. Maar je moet bij de jeugd niet aan komen met verhalen over miljoenen doden, maar wel met persoonlijke verhalen. Die triggeren tot nadenken, zoals in de documentaires over de monumenten.”
Onno werd zelf meer betrokken bij de oorlogsverhalen toen hij in zijn familie de verschillende keuzes tegen kwam. Dat zorgde ervoor dat hij het boek Verborgen Oorlogsjaren maakte. Daarnaast heeft hij nu vijf jaar zijn handen vol als voorzitter van het Zaanse 4 en 5 mei Comité en het geven van voorlichting over de betekenis van 4 en 5 mei op scholen.
Vertaalslag
De Zaandammer pleit voor het maken van de vertaalslag naar hedendaagse zaken die onze vrijheid bedreigen. “Zoals discriminatie, ook op je eigen school. Homohaat. Dat er geen acceptatie is om wie je bent. Of omdat je om je huidskleur, geloof. Uitsluiting bij de groep. Essentieel is dat kinderen hierbij hun eigen discussie kunnen voeren zonder zich bedreigt te voelen. Je moet de jeugd ook alert maken op enge ideeën die in feite hetzelfde uitdragen als toen. Kijk daarbij naar wat er in de jaren ’30 gebeuren. Je zag de opkomst van het antisemitisme, maar men keek weg. Het elfde gebod zou moeten zijn: blijf niet onverschillig, zoals zo goed werd gezegd door een ex-gevangene van Auschwitz.”
Doodgeschoten
De voorzitter is blij met wat hij ziet gebeuren op de Zaanse scholen als het gaat om herdenken en de vrijheid vieren. “Veel scholen in de Zaanstreek hebben herdenkingsmonumenten geadopteerd. Zo wordt jaarlijks het verhaal vertelt achter de namen van de mensen die daarop staan en vaak werden doodgeschoten. Soms willekeurig. Of omdat ze iets deden wat ze beter niet hadden kunnen doen. Zoals Gerrit Verdonk die je ziet staan op o.a. het monument in het Koogerpark. Hij kreeg een parachute in handen van een vliegenier en wilde daarvan kleding maken. De man werd echter verraden omdat ze dachten dat hij iemand hielp onderduiken en werd doodgeschoten.”
Discussie
Het verhaal vertellen achter de namen op de Zaanse herdenkingsobjecten; voor Onno essentieel om het verleden levend te houden. “Door uit te leggen waarom mensen zonder proces werden doodgeschoten, vertel je gelijk wat democratie inhoudt. Dat element is heel belangrijk om over te brengen. Gelukkig heeft de Zaanstreek veel inspirerende docenten. Die kinderen stimuleren tot kranten lezen. Tot het aangaan van de discussie over wat vrijheid betekent. En waarom je die goed moet bewaken.”
5 mei elk jaar vrij
Door de mijlpaal 75 jaar bevrijding wordt er nu extra accent gelegd op ons meest kostbare goed: vrijheid. Dat dreigt te verwateren door de jaren heen. Zo verdween langzaam maar zeker ‘5 mei vrij‘ naar om de vijf jaar een vrije dag. “Die discussie is weer op de agenda gezet door het Nationaal Comité. Misschien moeten we er een andere vrije dag voor inleveren, maar het thema vrijheid is daarvoor zeker de moeite waard. 4 Mei is een dag voor bezinning en herdenking. Maar 5 mei mag voor mij het jaarlijkse moment zijn om samen als officiële feestdag de vrijheid te vieren. Dat mogen we best meer benadrukken.”
En wat betekent vrijheid voor Onno zelf?
“Het mogen hebben van een eigen mening. Dat de vrijheid van jezelf zich tot die van de ander moet verhouden. Respect voor elkaars mening. En met elkaar daarover in debat kunnen gaan zonder fysiek geweld.”
Kleurplaat en poster
Wat wel doorgaat is het op 4 mei om 19.00 uur op de bekende plaatsen in de Zaanstreek leggen van bloemen met een kort ceremonieel. En er wordt opgeroepen tot het halfstok hangen van de Nederlandse vlag.
Op de website van het 4 en 5 mei Comité Zaanstad – https://4en5meizaanstad.nl - is een poster te vinden en een kleurplaat die Sara van der Linde maakte. De oproep aan de kinderen is om die mooi in te kleuren en voor het raam te hangen op 5 mei. Wie de ingekleurde kleurplaat digitaal stuurt naar info@4en5meizaanstad.nl , kan hem ook terugzien op de website van het comité.
