Column: ‘Wie niet twijfelt, leert niet’
Op een regenachtige vrijdag hapt een graafmachine gaten in de grond op een voormalig parkeerterreintje aan de Jansstraat. De machine ontneemt het zicht op de spreuk ‘Wie niet twijfelt, leert niet’ op de muur boven de hoofden van de mannen die voor mij onduidelijke dingen aan het doen zijn met kabels in de grond. Zo te zien twijfelen zij niet, doelgericht verrichten ze hun werk. Wat is er aan de hand?, vraag ik aan de voorman. ‘Graven’ antwoord hij met een beleefde glimlach. We leggen extra kabels zodat er straks voldoende elektriciteit beschikbaar komt. Nog even dichtmaken en de tekst op de muur is weer van alle kanten zichtbaar.
Door Marianne Overbeeke
Dirck Volckertsz Coornhert (1522 - 1590), de schrijver van de spreuk aan de muur, werd geboren in Amsterdam als zoon van een rijke lakenhandelaar. Dirck verkaste met zijn kersverse echtgenote in 1541 naar Haarlem en was daarmee een van de eerste Amsterdammers die de hoofdstad verruilen voor onze stad. Geinig weetje: de letters van het woord twijfelt hebben allemaal een andere vorm, om te benadrukken dat je alleen door twijfel en onderzoek verder komt.
Woelige tijd
Coornhert leefde in een politiek woelige tijd, als de Nederlanden zich losmaken van de Spaanse overheerser. Als rechterhand van Willem van Oranje steunde hij de strijd voor vrijheid. Hij wordt beschouwd als een van de belangrijkste 16de -eeuwse denkers en hij benadrukte het belang om zelf te denken. In meer dan 150 boeken, toneelstukken en andere geschriften droeg Coornhert zijn overtuigingen uit. ‘Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden’ beschouwde hij als het fundament van filosofie, religie en een rechtvaardige samenleving. Hieruit vloeide zijn tweede regel voort: vrijheid van geloof voor iedereen.
Coornhert zou zijn wenkbrauwen gefronst hebben over de stelligheid waarmee het huidige debat, vooral op de op de sociale media, wordt gevoerd. Nuance en twijfel lijken wel uit de mode. Toegeven dat je iets niet weet, of laten zien dat je twijfelt: het kan voelen als een nederlaag. Soms zijn we heilig overtuigd van onze eigen waarheid en willen vooral aantonen dat de ander ongelijk heeft. Terwijl twijfel en verwondering nog steeds universele waarheden zijn. Ondanks dat wij veel meer informatie tot ons beschikking dan in de tijden van Coornhert, is zijn oproep nog steeds actueel: ‘wie niet twijfelt, leert niet.‘
Meer over Coornhert op de muur op www.literairhaarlem.nl
