'Mijn eerste orgelles was meteen mijn laatste' - Freek de Jonge vertelt Zaanse verhalen om te lachen
ZAANDAM - Freek de Jonge heeft zin in november, een maand die gerust de Zaanse Freek-maand genoemd mag worden. Een expositie in het Gemeentearchief, de presentatie van twee van zijn favoriete films in De Fabriek, de opening van een Zaanse verhalenbank in het Zaans Museum en een voorstelling die hij dinsdag 21 tot en met zaterdag 25 november speciaal voor het Zaantheater speelt. Freek is even terug in de Zaanstreek, waar hij van 1951 tot 1962 woonde, en doet dat dus meteen goed. Zaanstreek op Zondag zocht de cabaretier in Hotel-Restaurant Het Rechthuis in zijn woonplaats Muiderberg op voor een interview.
Tekst: Daan Ruijter
Dertig jaar geleden publiceerde Freek zijn roman Zaans Veem (1987) over zijn jeugdjaren in de Zaanstreek. Deze maand kwam Reikhalzend Verlangen uit. In dit boek staan de verhalen uit Zaans Veem, aangevuld met nieuw materiaal. De voorstelling Reikhalzend Verlangen - Zaansch Veem 2 in het Zaantheater is gebaseerd op de verhalen uit het boek.
Hoe deze show eruit gaat zien, weet Freek tijdens het interview nog niet precies. Half november begint hij met een aantal try-outs in de omgeving Zaanstreek. Daarna krijgt de voorstelling volgens de geboren Westernielander (30 augustus 1944) vorm. “Ik sta er op dezelfde manier in als in 1958. Ik laat me verbazen door het publiek. Het leuke is dat ze de context kennen. De eerste voorstelling zal heel anders zijn dan de laatste.” Vast staat dat Freek zes Zaanse verhalen gaat vertellen en met een orkest van elf man acht liedjes brengt. Wie weet, vertelt hij wel anekdotes over zijn vader, die dominee in de Westzijderkerk (Bullekerk) in de Parkstraat, Zaandam, was…
Freek woonde in die periode eerst op Parkstraat 6, waarna het gezin naar de Nicolaas Maesstraat, eveneens in Zaandam, verhuisde. De conferencier vertelt over het Zaanse Albert Heijn, waar ze in 1955 spaarzegels introduceerden. De klant kon voor elke gulden aan boodschappen voor tien cent een zegel kopen. Een vol zegelboekje van 490 zegels ter waarde van 49 gulden leverde de klant 52 gulden contant of een obligatie à 50 gulden op. Maar liefst 71 procent van de klanten ging zegels sparen. Het werd zo succesvol dat het Albert Heijn in een luttele periode van zeven jaar een te groot vreemd vermogen opleverde. Dat betekende het einde van het verhaal in die vorm. Natuurlijk kreeg ook Freeks vader lucht van de actie. “Je ziet hier een soort begin van de consumptiemaatschappij. Mijn vader was toch een plichtsgetrouwe predikant, maar nu werd ook hij ineens consument”, zegt Freek.
Zijn vader was als dominee een goede organist. Dat Freek orgel zou gaan leren spelen, lag voor de hand. De weg lag voor open voor de jonge Zaandammer, want hij kon bij een bekende orgeldocent, Cor Kee, terecht. “De leraar moet de leerling het idee geven dat het binnen bereik is. Als grote organist zat hij echter tegenover een jongetje van tien jaar dat ‘die man zat aan te gapen’. Hij kon het natuurlijk niet in een keer overdragen”, vertelt Freek, die de pijp al snel aan Maarten gaf. “Het overrompelde mij. Mijn eerste orgelles was meteen mijn laatste.”
Hoe gebrekkig zijn talent voor het orgel, hoe beter verging het hem op de bühne. Enkele jaren later, in 1958, trad hij tijdens de ‘Adspirantenavond’ van de Zaanlandse Lyceumvereniging (ZLV) op als conferencier. Freek zat toen in de onderbouw van het Zaanlands Lyceum in Zaandam. Leerlingen waren de eerste twee jaren nog geen volwaardig lid van de ZLV. “Dat was echt een openbaring”, zegt Freek over die avond. “Dat was wat ik wilde gaan doen!”
De directe aanleiding om Zaans Veem na dertig jaar met nieuwe verhalen opnieuw uit te geven was een Zaans optreden in 2016. “Ik heb tijdens het Midzomerzaanfestival op het Verkadeplein gespeeld. Het publiek was toen heel enthousiast.” Hier kwam ook de voorstelling in het Zaantheater uit voort. Kaarten zijn verkrijgbaar via www.zaantheater.nl. Eerst opent Freek echter vrijdag 3 november een gratis te bezoeken fototentoonstelling met foto’s uit zijn jeugd. “Deze heb ik samen met het Gemeentearchief samengesteld.” Woensdag 15 november presenteert Freek twee favoriete films uit zijn jeugd in De Fabriek: ‘Fanfare’ van Bert Haanstra en ‘Les vacances de Monsieur Hulot’ van Jacques Tati. Zaterdag 18 november opent hij de Zaanse Verhalenbank in het Zaans Museum.
