Op de pijp met... Carel van der Meij

Tekst: Esdor van Elten / Foto: Ton van Zeijl

De tien jaar maakt hij net niet vol. Komende zondag neemt dominee Carel van der Meij (66) afscheid van zijn gemeente in de Naaldwijkse Ontmoetingskerk. “Ontkerkelijking? Het gaat om de macht van de Liefde, niet die van het getal.” Carel woont met zijn vrouw Gerie de Kuiper in Voorschoten. Samen hebben zij drie kinderen. 

Waar kom je vandaan? 

Ik ben als jongste in een gezin met drie kinderen geboren en getogen in Leiden, waar mijn ouders een slagerij hadden. Toen ik theologie ging studeren grapte mijn vader dan ook: ‘de één in het vlees, de ander in de geest.’

Dus de slagerij trok jou niet? 

Mijn ouders hebben altijd gezegd: ‘je mag pas meehelpen als je zeker weet dat je dit wilt. Anders kun je je vingers beter heel houden’. Maar met een eigen zaak ben je toch een beetje slaaf van je werk, dus nee. Het trok me niet. Gelukkig konden we alle drie aardig leren. Na de lagere school ging ik naar het gymnasium, want ik vond talen erg leuk. En daarna ben ik theologie gaan studeren. 

Waarom theologie? 

Naast talen vond ik geschiedenis en filosofie leuk. In theologie zit dat allemaal. Ik koos ook bewust voor Amsterdam in plaats van Kampen. In zo’n stad vind je alle aspecten van het leven terug en kom je tenminste nog eens een atheïst tegen. 

Zag je dominee dan als een roeping? 

Ik wilde niet perse dominee worden. Theologie is een veelzijdige studie en je kunt er veel meer kanten mee op. Ik heb lang over mijn studie gedaan, maar wel twee doctoraal richtingen gedaan, zowel onderwijs als predikant. De eerste zes jaar zat ik dan ook in het onderwijs. Godsdienstleraar op een school in Voorburg. 

Lastig vak om te geven... 

Je kunt er niet op zakken, dus je moet scholieren intern motiveren. Met andere woorden: ze moeten je les leuk vinden. Gelukkig zijn daar middelen genoeg voor: je hebt de verhalen. Ik liet ze hoorspelen schrijven. Met ouderejaars behandelde ik ethiek en levensvragen. En natuurlijk vertel je ook over andere godsdiensten. 

Kon dat? 

Je bent als docent daar niet om te verkondigen. Het is belangrijk dat je scholieren leert nadenken. Ik heb altijd gezegd: als je atheïst wordt en kunt uitleggen waarom, dan heb ik mijn werk goed gedaan.  Overigens vind ik ook als dominee dat je er niet bent om het geloof er in te pompen. Mensen zijn de baas over hun eigen denken en het is niet goed als je je verstand inlevert. Geloof en dwang gaan niet samen. Geloof en angst zijn aartsvijanden. 

Hoe ben je toch dominee geworden? 

Er kwam een bootje voorbij en ik ben ingestapt, zeg ik altijd. Ik was betrokken bij de Oude Kerk in Amsterdam (die op de Wallen), en ging daar ook wel eens voor, maar ik zocht mijn plek toch vooral in het onderwijs. Op een gegeven moment solliciteerde ik op een school in Amsterdam. Daar werd ik tweede. De dag erop werd ik gebeld door de Gereformeerde Kerk in Amsterdam-Zuid. Ze zochten een dominee. Ik solliciteerde maar dacht’ dat wordt niks’.  

Maar het werd wel wat... 

Ik ben uiteindelijk zes jaar dominee geweest in Amsterdam-Zuid. Daarna acht jaar in Deventer. We hebben het daar best gehad. Deventer is echt een smeltkroes waar veel verschillende groepen mensen wonen. In 2002 ging ik in op een uitnodiging om dominee te worden van een kerk in Voorburg. Daar ben ik tien en een half jaar gebleven. De langste periode in mijn loopbaan, hoewel het niet heel veel scheelt met mijn periode in Naaldwijk. Op vier maanden na ben ik hier ook 10 jaar geweest. Overigens bleef ik wel in Voorburg wonen, want we konden ons huis indertijd niet verkocht krijgen. Maar met de elektrische fiets was dat goed te doen. 

Wat bracht je naar Westland? 

Een uitnodiging van de Ontmoetingskerk. Ik ben eigenlijk mijn hele loopbaan gevraagd om te komen. En het was het juiste moment. Op mijn 57e wilde ik nog wel weer een keer een nieuwe start maken. Bovendien is afwisseling goed. Zowel voor mij als voor een gemeente. Je moet jezelf steeds vernieuwen. Tegelijkertijd is zo’n vertrek ook weemoedig. Je bent verbonden met mensen. Na tien jaar wordt het moeilijker uitvaarten te leiden omdat je heel betrokken bent. 

Hoe vond je de Westlanders? 

Daar kon ik het prima mee vinden. Ze nemen geen blad voor de mond en dat vind ik fijn. Dan weet je waar je aan toe bent. De Ontmoetingskerk is ook een fijne gemeenschap. Open, gastvrij en veelkleurig. Nee, niet alle neuzen staan dezelfde kant op, maar dat hoeft ook niet. Je kunt juist van elkaars verschillen leren. God heb je nu eenmaal niet in je binnenzak. Uiteindelijk praten we over iets waarvan we het laatste woord niet kennen. Waarom is er kwaad? Ik weet het niet. Maar zou een antwoord echt helpen? Ik denk het niet, want dan blijft het verstandelijk. 

Je klinkt niet als een leerstellige dominee... 

Aan een leerstellige dominee heb je niks. Het is Liefde die je beloont. Dáár laat God zich in kennen. Dat is het hart van de zaak. Waarheid met een grote W is niet waar je een grote mond over moet hebben. Geloven is onderweg zijn. Zoeken. 

Toch leek dat vroeger wel anders... 

Dat was ook anders. Maar er is inmiddels wel veel veranderd. Ik ontmoette op de camping in Frankrijk ooit iemand die van zijn stoel viel toen die hoorde dat ik dominee was: “want je lacht”.  Ik heb de hele avond schuine bakken verteld om dat beeld weer een beetje recht te zetten. 

Is dat belangrijk? 

Ik denk het wel. Mensen mogen weten dat geloven om steunen gaat. Niet je wil doordrukken. Er zijn voor anderen, zoals God er voor ons is. Dat brengen wij bijvoorbeeld in praktijk met ons buurtrestaurant. Een prachtig initiatief. We hebben zes koksteams die om beurten een heerlijke maaltijd maken voor mensen uit de buurt. Ook voor ouderen, eenzamen. Dat is prachtig werk. Sowieso is het vrijwilligerswerk hier in Westland ontzettend sterk. Dat zie je ook bij het hospice bijvoorbeeld. Fijn om te zien. 

Toch neemt de ontkerkelijking toe... 

Daar ontkomt ook Naaldwijk niet aan. Veel kerkbezoek van vroeger kwam door maatschappelijke dwang. Die is weg en daarmee speelt ook getal geen rol meer. En ik zeg: dat is goed, want de mensen die er nu nog zitten doen dat omdat ze het zelf willen. Zo hoort het. Het gaat om de macht van de Liefde, niet die van het getal. 

Hoe was het als protestant in het toch vooral katholieke Westland? 

Dat hangt natuurlijk ook van het dorp af. ‘s-Gravenzande is bijvoorbeeld overwegend protestant. Maar de samenwerking met de Rooms Katholieken verloopt prima. Pastoor Steenvoorde en pastor Dits zijn gewaardeerde collega’s. En we werken geregeld samen, bijvoorbeeld bij de openluchtdienst op het Wilhelminaplein. Het is goed om te zien dat geloofsgroepen elkaar steeds meer vinden.

Het was wel een bijzonder afscheidsjaar...

De laatste twee jaar waren.. anders dan anders. Tijdens de eerste lockdown ben ik heel voorzichtig geweest, ook qua huisbezoeken. Na de zomer van 2020 weer heel voorzichtig begonnen. De diensten gingen per livestream. Dat zet wel druk op je gemeenschap. Nu mag het gelukkig allemaal weer.

En nu ga je weg... 

Tja, pensioen is pensioen. Je moet een keer stoppen. En zoals ik bij voorgaande keren dat ik afscheid nam zei: ik doe dat liever op een moment dat iedereen nog zegt ‘jammer’ dan dat er een zucht van verlichting door de kerk gaat als je eindelijk besluit te vertrekken.

En met jouw afscheid mag de kerk vol... 

Dat is een cadeautje. Een collega van mij die in 2020 afscheid nam, moest dat per telefoon doen. Ik ben blij dat ik het persoonlijk kan doen. 

Wat ga je na je pensioen doen? 

Ik ga niet stilzitten. Lekker fietsen met mijn vrouw. Taalles geven bij het Taalhuis in de bibliotheek in Voorschoten, waar we nu een huis hebben gekocht waar we oud in hopen te worden. Er ligt ook wat vertaalwerk op me te wachten. Werk van Luther in het Latijn. Zo keer ik weer terug bij mijn oude liefdes: taal en (kerk)geschiedenis!

Op de pijp met is naar een idee van Peter en Ton van Zeijl.